GÜMRÜK KIYMET KOMİTESİNİN ÖRNEK İÇTİHATLARI
1993-4690 s.BKK (GATT Anlaşması)
4458 s.Kanunun 23 ila 32 nci Maddeleri.
1. Her ikisi de "X" ihracatçı ülkesinde yerleşik "R" şirketi ile "A" sanatçısı arasında bir anlaşma imzalanmıştır. Anlaşma uyarınca "A"nın dünya çapında çoğaltma, pazarlama ve dağıtım haklarını devir ve temlik etmesi karşılığında perakende olarak satılan her kayıt için "A"ya bir imtiyaz ödemesi yapılması gerekmektedir. Bu anlaşmanın akabinde "R", "I" ithalatçısı ile "A" sanatçısının herhangi bir icraatının ithalatçı ülkede satılmak amacıyla çoğaltılarak yapılan kayıtlarının “I”ya sağlanması konusunda bir dağıtım ve satış anlaşması imzalamıştır. Bu anlaşma kapsamında "R" kendi pazarlama ve dağıtım haklarını tali olarak “I”ya devretmekte ve karşılığında satın alınan ve ithalatçı ülkeye ithal edilen her kaydın perakende satış bedelinin %10'u tutarında bir imtiyaz ödemesinin ithalatçı tarafından yapılmasını talep etmektedir. "I", "R"ye yapılacak %10'luk ödeme konusunda görüş talep etmektedir.
2. Gümrük Değerlendirme Teknik Komisyonunun mütalaası aşağıdaki gibidir:
“I”nın imtiyaz ödemesini "R" ile yaptığı dağıtım ve pazarlama anlaşmasının bir sonucu olarak yapması gerektiğinden bu ödeme bir satış koşuludur. "R"nin ticari menfaatlerini korumak için “I”nın söz konusu şart ve hükümleri kabul etmemesi halinde kayıtları “I”ya satmaması gerekirdi.
Ödeme, ithal edilen belli malların pazarlama ve dağıtım hakkı karşılığında tespit edilen mal bedeli ile ilgili olup dolayısıyla imtiyaz hakkı tutarı, belli bir kayıtın fiili satış fiyatına göre değişiklik gösterecektir.
"A"nın icraatlarının dünya çapında satışı ile ilgili olarak "R"nin "A"ya bir imtiyaz ödemesi yapma yükümlülüğünün "r" ile "I" arasındaki sözleşmeyle bir alakası yoktur. "I" ödemeyi doğrudan satıcıya yapmaktadır ve "R"nin brüt gelir girdilerini nasıl tahsis ettiği veya dağıttığı “I”yı ilgilendirmediği gibi burada bir menfaatinin olması da söz konusu değildir. Dolayısıyla %10 imtiyaz ödemesi fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata ilave edilmelidir.
ANLAŞMANIN 8.1 (c) BENDİ KAPSAMINDA İMTİYAZ VE LİSANS ÜCRETLERİ
1. "I" ithalatçısı "X" ülkesinde yerleşik "L" lisans sahibi ile akdettiği bir lisans/ imtiyaz anlaşması kapsamında "L"ye, ithalatçı ülkeye ithal edilen "L" markalı her çift ayakkabı başına sabit bir imtiyaz tutarı ödemeyi kabul etmiştir. "L" lisans sahibi söz konusu marka ile ilgili olarak sanat ve tasarım çalışmaları sunmaktadır. "I" ithalatçısı ile "X" ülkesinde bulunan "M" imalatçısı arasında, "L" tarafından sağlanan sanat ve tasarım çalışmaları "M"ye verilmek suretiyle "M" tarafından "L" markası ile imal edilecek ayakkabıların satın alınması konusunda bir başka anlaşma daha imzalanmıştır. "L" tarafından "M" imalatçısına lisans verilmemiştir. Bu satış anlaşmasında imtiyaz ödemeleri konusunda herhangi bir hüküm yer almamaktadır. İmalatçı, ithalatçı ve lisans veren arasında hiçbir ilişki yoktur.
2 Gümrük Değerlendirme Teknik Komisyonunun mütalaası aşağıdaki gibidir:
İthalatçının marka kullanım hakkını elde etmek için bir imtiyaz ödemesi yapması gerekmektedir. Bu yükümlülük, malların ithalatçı ülkeye ihracatı ile ilgisi olmayan ayrı bir anlaşmadan kaynaklanmaktadır. Mallar bir başka sözleşme kapsamında herhangi bir satıcıdan alınmakta olup imtiyaz ödemesi, söz konusu malların satışı ile ilgili bir koşul değildir. Dolayısıyla bu vakada imtiyaz ödemesi, fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata dahil edilmemelidir.
Markayla ilgili sanat ve tasarım çalışmasının temininin 8.1(b) bendi hükmü uyarınca vergiye tabi olup olmadığı ayrı bir konudur.
ANLAŞMANIN 8.1 (c) BENDİ KAPSAMINDA İMTİYAZ VE LİSANS ÜCRETLERİ
1. Bazı veteriner preparatlarının imalatçısı/marka sahibi ile bir ithalatçı firma arasında bir anlaşma imzalanmıştır. Anlaşma çerçevesinde imalatçı, "Lisanslı Preparafın imalatı, ithalatçı ülkede kullanımı ve satışı konusunda ithalatçıya münhasır hak vermektedir. Veterinerlik kullanımına uygun formda ithal kortizon içeren bu lisanslı preparatlar imalatçı tarafından veya imalatçı adına ithalatçıya sağlanan dökme kortizondan imal edilmektedir. Kortizon değişik imalatçılardan temin edilebilen standart, patentsiz, iltihap önleyici bir madde olup lisanslı preparatların içerdiği ana maddelerden birisidir.
İmalatçı aynı zamanda ithalatçıya lisanslı preparatların ithalatçı ülkede imalatı ve satışı ile ilgili olarak marka kullanımı konusunda da münhasır hak ve lisans vermektedir.
Anlaşmanın ödeme hükümlerine göre ithalatçının herhangi bir takvim yılı içerisinde ilk 2 milyon c.u. (para birimi)'luk net lisanslı preparat satışının %8'i ve aynı takvim yılı içinde ikinci 2 milyon c.u.'luk net lisanslı preparat satışının %9'u oranında imalatçıya bir imtiyaz ödemesi yapması öngörülmektedir. Ayrıca yıllık asgari 100.000 c.u.'luk imtiyaz ödemesi yapılması da öngörülmektedir. Anlaşmada tanımlanan muhtelif koşullar çerçevesinde taraflar her ikisi da ithalatçının münhasır haklarını münhasır olmayan haklara çevirebilmektedir. Bu durumda asgari imtiyaz tutarı %25 veya kimi hallerde %50 oranında azalmaktadır. Satış bazında belirlenen imtiyaz ödemelerinin de belli koşularda azaltılması söz konusu olabilmektedir.
Son olarak lisanslı preparatların satışına dayalı imtiyaz tutarlarının ilgili takvim yılının her üç aylık döneminin sonunu takip eden 60 gün içinde ödenmek zorundadır.
*
2. Gümrük Değerlendirme Teknik Komisyonunun mütalaası aşağıdaki gibidir:
İmtiyaz ödemesi, ithal edilen ürünü içeren lisanslı preparatlarının imalat hakkı ve netice itibariyle lisanslı preparatta marka kullanımı için yapılmaktadır. İthal edilen ürün standart, patentsiz bir iltihap önleyici maddedir. Dolayısıyla markanın kullanılması, değerlemeye tabi mallarla ilgili değildir. İmtiyaz ödemesi ithal edilen malların ihracat satışının bir koşulu değil, ancak lisanslı ürünlerin ithalatçı ülkede imal edilmesi ve satışı ile ilgili bir koşuldur. Buna göre bu ödemenin fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata ilave edilmesi usule uygun değildir.
ANLAŞMANIN 8.1 (c) BENDİ KAPSAMINDA İMTİYAZ VE LİSANS ÜCRETLERİ
1. "P" ülkesinde yerleşik "I" ithalatçısı tarafından "X" ülkesinde yerleşik "M" imalatçısından dış giyim eşyası satın alınmaktadır. "M" aynı zamanda bazı çizgi film kahramanlarına ait bir markanın da sahibidir. "I" ile "M" arasındaki lisans anlaşmasının hükümlerine göre "M" sadece"I" için giysi üretecek ve ithalat öncesinde giysilere çizgi film karakterlerini ve markayı ekleyecek ve "I" da bu giysileri "P" ülkesinde satacaktır. Bu hakka karşılık "I", giysilerin fiyatına ek olarak, çizgi film kahramanlarının ve markanın kullanıldığı giysilerin net satış fiyatının belli bir yüzdesi şeklinde hesaplanacak olan bir lisans ücretini "M"ye ödemeyi kabul ve taahhüt etmiştir.
*
2. Gümrük Değerlendirme Teknik Komisyonunun mütalaası aşağıdaki gibidir:
Markalı materyalleri içeren ithal ürünlerin yeniden satış hakkı için lisans ücreti ödenmesi ithal edilen malların satışına ilişkin bir şart olup, bu mallarla ilgilidir. İthal edilen mallar üzerlerinde çizgi film karakterleri ve marka olmaksızın satın alınamaz ve satılamaz. Bu nedenle söz konusu ödemenin fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata eklenmesi gerekmektedir.
ANLAŞMANIN 8.1 (c) BENDİ KAPSAMINDA İMTİYAZ VE LİSANS ÜCRETLERİ
1. "M" spor giyim imalatçısı ve "I" ithalatçısının her ikisi de spor giyim eşyalarında kullanılan bir markanın haklarının sahibi durumundaki "C" ana şirketine bağlıdır. "M" ile "I" arasındaki satış sözleşmesinde imtiyaz hakkı ödenmesine ilişkin herhangi bir şart veya hüküm yoktur. Ancak "I" kendisi ile "C" arasındaki ayrı bir anlaşma kapsamında, “I”nın "M"den satın aldığı spor giyim eşyalarında marka kullanma hakkını elde edebilmek için "C"ye belli bir imtiyaz ödemesi yapmakla yükümlüdür. İmtiyaz ödemesi ithal edilen spor giyim eşyalarının satış şartı mıdır ve ithal edilen spor giyim eşyaları ile bir ilgisi var mıdır?
2. Gümrük Değerlendirme Teknik Komisyonunun mütalaası aşağıdaki gibidir:
"M" ve "I" arasında imzalanan ve markalı malları kapsayan satış sözleşmesinde imtiyaz ödemelerine ilişkin özel şart ve hükümler yoktur. Bununla birlikte “I”nın malları satın almasının bir sonucu olarak ana şirkete imtiyaz ödemesi yapmakla yükümlü olması nedeniyle imtiyaz ödemesi bir satış şartı teşkil etmektedir. “I”nın imtiyaz ödemesini yapmaması durumunda marka kullanma hakkı da yoktur. Ana şirket ile yazılı bir sözleşmenin bulunmaması, “I”nın ana şirket tarafından talep edilen herhangi bir ödemeyi yapma yükümlülüğünün ortadan kalkmasına gerekçe teşkil etmez. Yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı marka kullanımı hakkı değerlemeye konu mallarla ilgili olup, ödemelerin tutarının fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata dahil edilmesi gerekir.
1. "I" ithalatçısı ve "S" satıcısı, haddehane teçhizatı temini konusunda bir satış sözleşmesi imzalamışlardır. Bu teçhizat ithalatçı ülkede mevcut bir sürekli bakır çubuk tesisinde kullanılacaktır. Haddehane teçhizatı kapsamında haddehanede yapılması düşünülen patentli bir proses ile ilgili teknoloji de satışa dahildir. İthalatçı teçhizat fiyatına ek olarak patentli prosesi kullanma hakkını elde edebilmek için 15 milyon c.u. (para birimi) tutarında bir meblağı da lisans ücreti olarak ödemek zorundadır. "S" satıcısı teçhizat fiyatı ile lisans ücretini ithalatçıdan tahsil edecek ve ardından lisans ücretinin toplam tutarını lisans verene transfer edecektir.
*
2. Gümrük Değerlendirme Teknik Komisyonunun mütalaası aşağıdaki gibidir:
Lisans ücreti, patentli prosesi yerine getirebilmesi için haddehane teçhizatında kullanılan teknolojiye aittir. Haddehane teçhizatı özel olarak patentli üretim prosesi yerine getirmek için satın alınmıştır. Bu nedenle 15 milyon c.u.'luk lisans ücreti ödenen proses, değerlemeye tabi mallarla ilgili olması ve dolayısıyla bir satış şartı teşkil etmesi nedeniyle ithal edilen haddehane teçhizatı için fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata ilave edilmelidir.
ANLAŞMANIN 8.1 (c) BENDİ KAPSAMINDA İMTİYAZ VE LİSANS ÜCRETLERİ
1. "I" ithalatçısı "M" yabancı imalatçıdan ve aynı zamanda diğer satıcılardan spor çantaları satın almaktadır. "I" ithalatçısı, "M" imalatçısı ve diğer satıcıların birbirleriyle bağlantısı yoktur.
Diğer yandan "I" ithalatçısının, marka hakkını elinde tutan "C" şirketi ile bağlantısı vardır. "I" ile "C" arasındaki sözleşme hükümleri uyarınca "C" marka kullanım hakkını belli bir imtiyaz ödemesi karşılığında “I”ya devretmiştir.
"I" ithalatçısı, "M" imalatçısına ve diğer satıcılara ithalattan önce sport çantalarına konulmak üzere marka taşıyan etiketler vermektedir.
İmtiyaz ödemesi, değerlemeye konu mallarla mı ilgilidir? "I" tarafından "C'ye yapılan ödeme, "M" ile "I" ve "I" ile diğer satıcılar arasında bir satış şartı mıdır?
2. Gümrük Değerlendirme Teknik Komisyonunun mütalaası aşağıdaki gibidir:
Her ne kadar ithalatçının marka kullanma hakkını elde etmek için bir imtiyaz ödemesi yapması gerekliyse de bu ödeme yükümlülüğü malların ithalatçı ülkeye ihraç edilmesi ile ilgisi olmayan bir anlaşmadan doğmaktadır. İthal edilen mallar farklı sözleşmeler kapsamında muhtelif satıcılardan satın alınmakta olup imtiyaz ödemesi söz konusu malların satışı ile ilgili bir şart değildir. Alıcı, malları satın almak için imtiyaz ödemesi yapmak zorunda değildir. Dolayısıyla 8.1 (c) bendi kapsamında ayarlama olarak fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata ilave edilmemelidir.
Belli bir marka içeren etiketlerin 8.1 (b) bendi hükümleri kapsamında vergiye tabi olup olmadıkları ayrı bir konudur.
8.1 (b) (ii) VE 8.1 (b) BENTLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ
1- Anlaşmanın 8.1 (b) bendinde, Madde 1 uyarınca gümrük değeri tespit edilirken fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata, ithal edilen malların üretimi ve ihracatı ile ilgili olarak kullanılmak üzere alıcı tarafından ücretsiz veya azaltılmış maliyet üzerinden doğrudan veya dolaylı olarak sağlanan belli mallar ve hizmetler, söz konusu bedelin fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata dahil edilmeyen kısmı oranında ilave edilecektir.
2- 8.1 (b) (ii) bendi uyarınca, ithal edilen malların imalatında kullanılan aletler, kalıplar, maçalar ve benzeri kalemler, Gümrük bedelinin tespitinde ithal edilen mallar için ödenen veya tahakkuk eden fiyata dahil edilmelidir. 8.1 (b) iv) uyarınca ithalatçı ülke dışında herhangi bir yerde gerçekleştirilen ve ithal edilen malların üretimi için gereken mühendislik, geliştirme, sanat ve tasarım çalışmaları vb. bedelleri, ithal edilen mallar için fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata dahil edilmelidir. Bununla birlikte mühendislik, geliştirme ve tasarım çalışmaları vb. sıklıkla alet, kalıp veya maça bedeline dahil edilmektedir.
3- Bu durumda ortaya söz konusu tasarım çalışmasının ithalatçı ülkede yapılması ve 8.1 (b) (ii) bendinde belirtilen yardımcı kalemlerin ithal edilen malların üretiminde kullanılması durumunda bu yardımcı kalemlerin değerinden hariç tutulup tutulmaması gerektiği sorusu gündeme gelecektir.
4- Ne Anlaşmada ne de Anlaşmanın Yorumlama Notlarında ortaya çıkan bu soruya değinilmektedir. Bununla birlikte 8.1 (b) (ii) bendinin Yorumlama Notunun 2'nci paragrafında 1 (b) (ii) paragrafında belirtilen unsurların değerinin nasıl tespit edilmesi gerektiği konusunda net bir talimat yer almaktadır:
"İthalatçının söz konusu unsuru kendisi ile ilgisi olmayan bir satıcıdan belli bir maliyet karşılığında satın alması durumunda unsurun değeri söz konusu maliyetten ibarettir. Unsurun ithalatçı veya kendisi ile ilgili bir şahıs tarafından üretilmesi durumunda bu unsurun değeri, unsurun üretim maliyetinden ibaret olacaktır."
5- Başka bir deyişle 8.1 (b) (..) bendinde belirtilen yardımcı kalemlerin değeri, ya toplam satın alma bedeli ya da genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak yardımcı kalemin üreticisinin kayıtlarında gösterildiği şekilde yardımcı kalemin üretim maliyetidir. Bu bağlamda; "Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerinin Uygulanması" konulu Genel Notta; 8.1 (b) (ii) bendi kapsamına giren ve ithalatçı ülkede gerçekleşen bir unsurun değerinin tespitinin, anılan ülkenin genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ile uyumlu bir şekilde kaydedilen bilgilerden yararlanılarak tespit edileceği belirtilmektedir.
6- Yardımcı kalem tedariklerinin yapısına bakıldığında her kategorinin kendine münhasır olduğu sonucu çıkmakta ve bu da 8.1 (b) (iv) bendinde belirtilen türden unsurlarla ilgili maliyetler için hiçbir istisna tanınmaması gerektiği sonucunu bir kez daha desteklemektedir.
7- Yukarıdaki açıklamalar ışığında; 8.1 (b) (ii) bendinde belirtilen unsurların değerine satın alma veya üretim maliyetinin bir parçası olan tasarım çalışmasının (söz konusu çalışma ithalatçı ülkede gerçekleşse dahi) değeri dahil edilecektir.
8- Bu bağlamda Gümrük değerleme kurallarını uygulayan İdareler, kuşkusuz, kendi mevzuat hükümleri kapsamında vergi yükümlülüğüne bir muafiyet tanımakta serbesttirler.
8.1 (c) BENDİ YORUMLAMA NOTU KAPSAMINDA "İTHAL EDİLEN MALLARI ÇOĞALTMA HAKKI" TABİRİNİN ANLAMI
1- Bu yorumun amacı "çoğaltma hakkı" tabiri kapsamına girdiği düşünülen faaliyet türleri hakkında yol göstermektir. 8. maddenin 1 (c) bendinin Yorumlama Notunda; 8.1 (c) bendinde yer alan "imtiyazlar" ve "lisans ücretleri" tabirlerinin, diğer unsurlar arasında, "patent, marka ve telif hakkı ile ilgili ödemelerin" de dahil olduğu öngörülmektedir. Yorumlama Notunun devamında "İthal edilen ürünlerin ithalatçı ülkede çoğaltılma hakkı ile ilgili masraflar, Gümdük değerinin tespitinde ithal edilen mallar için fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata dahil edilmeyecektir" denmektedir.
2- 8.1 (c) bendi Açıklama Notlarında görüldüğü üzere "çoğaltma hakkı" tabirinin sadece ithal edilen ürünlerin fiziksel çoğaltılmasını (örneğin bir numune Kalem ithal edilmesi ve ithal edilen orijinal Kalemin tam kopyalarının imalatında kullanılmak üzere bir kalıp üretilmesi) değil, aynı zamanda ithal edilen ürünlerde yer alan bir icat, buluş, fikir veya düşüncenin kopyalanması hakkını da kapsadığı anlaşılmaktadır. İthal edilen ürünlerde yer alan bir icat, yaratıcılık, fikir veya düşüncenin kopyalanması hakkına örnek olarak devre kartlarına işlenecek yeni geliştirilmiş bir devre düzenini (icat) gösteren bir şematik diyagramın ithalatı, tekrar satış amacıyla minyatür versiyonlarının çoğaltılması amacıyla bir müze tarafından bir heykel ithalatı (yaratıcılık) ve tebrik kartları halinde çoğaltılmak üzere bir çizgi film kahramanının çizimini içeren bir asetat baskının ithalatı (fikir veya düşünce) gösterilebilir.
3- Bilimsel çalışmaların asılları ve kopyaları (bir aşının üretimi için gereken bir form hakinde çoğaltılmak üzere yeni bir bakteri suşunun ithalatı gibi), edebi eserlerin orijinalleri (kitap halindeçoğaltılmak amacıyla bir elyazmasının ithalatı gibi), modeller (diğer benzer modeller halinde çoğaltılmak üzere yeni bir otomobil tipinin küçük ölçekli bir modelinin ithali), prototipler (yeni oyuncağın tam kopyalarının çoğaltılması amacıyla söz konusu oyuncağın bir prototipi) ve hayvan veya bitki türleri (orijinal türlerin yatılmasını önlemek için çoğaltılmak üzere genetik değişikliğe uğratılmış bir böcek) de bu kapsama girmektedir.
4- Çoğaltma hakkı ile ilgili olarak aşağıdaki unsurların analiz edilmesi bir ölçüde konuya açıklık getirebilir:
a) Bir fikrin veya orijinal eserin ithal edilen mallara dahil olup olmadığı;
b) Fikrin veya eserin çoğaltılmasının herhangi bir mahfuz hakka tabi olup olmadığı;
c) Çoğaltma hakkının satış sözleşmesinde veya ayrı bir anlaşma kapsamında satıcıya devredilip edilmediği;
d) Mahfuz hak hamilinden çoğaltma hakkının devri için herhangi bir ücret talep edilip edilmediği.
5- Herhangi bir mahfuz hak kapsamına giren malların iktisabı, genelde tek başına söz konusu malların çoğaltılması hakkını vermez. Birçok durumda söz konusu hak özel bir anlaşma yoluyla elde edilir.
6- Netice itibariyle çoğaltma hakkının söz konusu olduğu her durumun ayrı ayrı değerlendirilmesi gereklidir.
GARANTİ MASRAFLARI
1- Ticari işlemlerde "garanti" uygulanması ve bununla ilgili masrafların yapı ve kapsamının değişkenliği Gümrük idareleri için birçok sorun yaratmaktadır. Bu yorumun amacı garanti masrafları ile ilgili uygulamalarda bu sorulara bir açıklama getirebilmektir.
2- İthal edilen mallarla ilgili garanti sorunu aşağıda belirtilen diğer iki Teknik Komisyon belgesinde de ele alınmıştır:
a) Durum Araştırması 6.1 "Garanti kapsamında sigorta primleri" ve
b) Madde 1 Açıklama Notunda yer alan "bakım" tabiri ile "garanti tabiri arasındaki farka ilişkin Açıklama Notu.
3- 6.1 sayılı Durum Araştırması, belli bir vaka açıklamak suretiyle, fatura edilen tutarın ne olduğuna bakılmaksızın bir ödeme, fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyat tanımlaması kapsamına girmekte olduğundan işlem değerinin bir unsurudur şeklinde genel ilkeyi ortaya koymaktadır. Bunun yanı sıra her ne kadar durum araştırmasında "garanti" tabiri görülmesine karşın, bu durum araştırmasında her şeyden önce sigorta, garanti ve sigorta olmak üzere iki kavram arasındaki ilişki ve ayrıca bunların fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata etkisi ele alınmaktadır.
4- Yukarıda 2 (b) paragrafında değinilen Açıklama Notunda "garanti" tabiri aşağıda belirtildiği şekilde tanımlanmaktadır:
"Garanti, motorlu araçlar ve elektrikli cihazlar gibi mallarda garanti verilen tarafın belli koşulları yerine getirmesi kaydıyla hata ve kusurların düzeltilmesi (parça ve işçilik) veya değiştirilmesi ile ilgili masrafları kapsayan bir tür teminattır. Söz konusu koşullar yerine getirilmediği takdirde garanti geçersiz kalabilir. Garanti mallarda bulunan gizli hata ve kusurları, başka deyişle olmaması gereken ve malların kullanımını engelleyen veya kullanılışlığını azaltan hata ve kusurları kapsamaktadır."
5. Esas itibariyle iki durum ortaya çıkmaktadır:
a) Satıcı doğrudan veya dolaylı olarak garanti masraflarını karşılar ve garanti risklerini üstlenir ve bunlar malların fiyatına yansıtılır;
b) Alıcı doğrudan veya dolaylı olarak garanti masraflarını karşılar ve garanti risklerini üstlenir ve mal fiyatı belirlenirken bunlar dikkate alınır.
2. No.lu Ekte Değişiklik - Temmuz 1999
Garantinin Satıcı Tarafından Üstlenilmesi
6- Malın birim fiyatına garanti giderleri dahil edilmiş ise Anlaşma kapsamında garanti masrafları ile ilgili işlemlerde güçlük yaşanmayacaktır. Satıcının bir müşteriye garanti vermesi durumunda satıcı malı fiyatlandırırken bunu hesaba katacaktır. Garantiye atfedilebilecek herhangi bir ek maliyet fiyatın bir parçası olacak ve bir satış şartı olarak ödenecektir. Bu durumda Anlaşmada herhangi bir indirime izin verilmemekte ve garanti masrafları, mallar için filen ödenen veya tahakkuk eden fiyattan ayrı dahi olsa işlem değerinin bir parçası olmaktadır.
7- Satıcı, garanti kapsamındaki hizmetler için alıcıdan ücret talep etmesi durumunda garanti ücretini mallardan ayrı olarak fatura etme cihetine gidebilir. Bu durumda da garanti maliyeti bir ihracat satış şartı olarak kalmakta ve fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyatın, başka bir deyişle toplam ödemenin bir parçası olarak görülmektedir.
8- Satıcının garanti riskini bir üçüncü tarafa devretmek için sözleşme imzalaması durumunda işlemin parçalara ayrıldığı gibi bir durum ortaya çıkabilir. Satıcının üçüncü tarafla bir sözleşme imzalaması her türlü garanti riskinin üçüncü tarafça üstlenildiği anlamına gelir ve bu durum satıcının kendi ihtiyarında olup kendi menfaatinedir. Fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyat tabiri, Madde 1 Notunda alıcı tarafından ithal edilen mallar için satıcıya veya satıcı menfaatine yapılan veya yapılacak olan toplam ödeme olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımlama Ek III'ün 7. paragrafında daha da açılmakta ve fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata, ithal edilen ürünler için bir satış şartı olarak alıcı tarafından satıcıya veya satıcının bir yükümlülüğünün yerine getirilmesi karşılığında alıcı tarafından herhangi bir üçüncü tarafa fiilen yapılan veya yapılacak olan tüm ödemeleri kapsadığı ifade edilmektedir. Netice itibariyle satıcının alıcıdan, satıcı ile garanti yükümlülükleri konusunda sözleşme imzalamış olan herhangi bir üçüncü tarafa ödeme yapmasını istemesi durumunda bu ödemenin ithal edilen malların işlem değerine dahil edilmesi zorunludur. Garanti hizmetlerinin satıcıyla bağlantılı diğer taraflarca verilmesi durumunda da aynı hüküm geçerlidir.
9- 5(b) paragrafında belirtildiği gibi kimi zaman alıcı garanti masraflarını kendisi karşılama yolunu seçebilir. Bu gibi hallerde alıcı tarafından garanti kapsamında yapılan her türlü ödeme ve diğer masraf ve giderler, bunun alıcı tarafından kendi nam ve hesabına üstlenilen bir faaliyet olması nedeniyle Madde 1 Notu çerçevesinde fiilen ödenen veya ödenecek olan fiyatın bir parçası değildir.
10- İşlemin, birisi mallar diğeri ise garanti için olmak üzere iki ayrı sözleşme konusu olduğu durumlar ortaya çıkabilir. Satıcılar/alıcılar kimi zaman "ayrı" yasal düzenlemeler yaparak garanti ödemelerini ayırabilmektedirler. Bu gibi hallerde malların "satışı" ve "garanti" ile ilgili tüm şartlar dikkatli bir şekilde incelenmelidir. Garanti anlaşması, garantinin mallar için bir teminat teşkil etmesi nedeniyle malların satış sözleşmesi ile bağlantılı olacaktır. Satıcının bir yükümlülüğü, malların satışı için bir koşul olarak alıcıya verdiği ayrı bir garanti anlaşması olması durumunda dahi bu da doğal olarak yukarıda açıklanan koşulların bir diğer şekli olacaktır.
11- Malların teslim edilmesinden birkaç gün veya ay sonra bir garanti sözleşmesinin yerine getirilmesi amacıyla ilk sözleşme uyarınca alıcıya bedelsiz parça teslimatı yapılması durumunda bunların Anlaşmanın 2 ila 7. maddelerinde açıklanan yöntemlere göre değerlemeye tabi tutulması gerekir.
Alıcılar, ithal edilen malların fiyatına olası garanti masraflarının dahil olduğu ve ilgili vergilerin ithalat anında zaten ödendiği ve dolayısıyla "bedelsiz" değiştirme mallarına yeniden vergi tarh edilmemesi gerektiğini iddia edebilirler. Bununla ilgili sorunların ilgili ulusal Gümrük prosedürleri ve teknikleri uygulanmak suretiyle usulü dairesinde ele alınması gereklidir.
2. No.lu Ekte Değişiklik - Temmuz 1999
NAKLİYE MASRAFI: F.O.B. (GÜVERTEDE TESLİM) DEĞERLEME SİSTEMİ
1- Anlaşmanın 8.2. bendinde "....her Üye, aşağıda belirtilen kalemlerin tamamen veya kısmen Gümrük değerine dahil edileceği veya Gümrük değerinden hariç tutulacağına kendisi karar verecektir:
2- Bazı üyeler bir önceki paragrafta belirtilen nakliye masraflarının hariç tutulmasına itiraz etmiş olup genel anlamda f.o.b. Gümrük değerleme sistemi olarak tanımlanan şeyi benimsemektedirler. Ancak, tercihlerini bu yönde kullanan üyeler ithal edilen malların c & f ve c.i.f. esas üzerinden satılması durumu ile karşı karşıya kalmaktadır. Mallar için fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata ihracat noktasından itibaren nakliye masrafının dahil olması durumunda f.o.b. değerleme yapılabilmesi amacıyla söz konusu nakliye için düşülmesi gereken tutar konusunda sorunlar ortaya çıkabilmektedir.
3- WTO Değerleme Anlaşmasında farazi veya tahmini değerlerin aksine fiili değerlere dayalı bir değerlendirme sistemi getirilmektedir. 8.3 maddesinde; 8. madde kapsamındaki ayarlamaların "sadece objektif ve ölçülebilecek veriler esas alınarak yapılması gerektiği" öngörülmektedir. Aynı maddede c & f ve c.i.f. fiyatlara dahil olan nakliye masrafı hesaba katılarak yapılan indirimin fiili masraflar esas alınarak yapılması gerektiği belirtilmektedir. Fiili masraflar, örneğin işleme tabi malların taşınması için netice itibariyle uluslararası nakliyeciye veya nakliye acentesine ödenen tutarlardır.
4- 3. paragrafta ifade olunan ilke aşağıdaki örnekte gösterilmektedir:
Toplam c & f fiyatı 100
Tahmini denizaşırı navlun 10
Tahmini f.o.b. bedeli 90
Filen ödenen veya tahakkuk eden fiyat (c & f) 100
Nakliyeciye ödenen fiili deniza r navlun 5
f.o.b. Gümrük değeri (*) 95
3 No.lu Ekte Değişiklik - Eylül 2000
1- Madde 1 Notunun "fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyat" ile ilgili paragraflarında yer alan hükümler arasında sınai tesis, makine veya ekipman gibi ithal malları için ithalat sonrasında yapılan bakım masraflarının, ithal edilen mallar için fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyattan ayrı mütalaa edilmeleri halinde bu masrafların Gümrük değerine dahil edilmeyeceği belirtilmektedir.
2- "Bakım" kavramının Anlaşmada özel olarak tanımlanmamış olması nedeniyle bu tabirin sıradan anlamı ile ele alınması gerekmektedir.
3- Referans çalışmalarda "bakım" genel anlamıyla örneğin aşağıdaki gibi tanımlanmaktadır: "Belli zamanlarda gereken ve uygun görülen olağan onarımların masrafları da dahil olmak üzere mülkün iyi durumda tutulması veya mevcut halinin korunması" (Black's Law Dictionary, Altıncı Basım, 1990, sayfa 953) veya
Varlık açısından ise bakım tabiri "varlığın aslen tasarlanan ömrü boyunca hizmet potansiyelinin korunması amacıyla yapılan masraflar; bu masraflar periyodik harcama veya üretim maliyeti olarak işlem görür" şeklinde tanımlanmaktadır (Black's, sayfa 954) veya
"Herhangi bir şeyi iyi durumda tutma eylemi ve bu amaçla gerekenlerin temini"; "ekipman ve malzemelerin performansının korunmasından sorumlu bir işletmede verilen hizmet"
(Fransızca sözlük Petit Larousse lllustre, 1987 - tercüme).
4- Madde 1 Notunda belirtilen "bakım" tabiri kapsamına garantinin girip girmediği sorusu gündeme gelmiştir. Bu soru aşağıda ele alınmaktadır.
5- "Garanti" ile "bakım arasındaki fark aşağıdaki gibidir:
Bakım, sınai tesisler ve ekipman gibi mallarda söz konusu tesis ve ekipmanı satın alınmalarına esas teşkil eden işlevlerini yerine getirebilecek bir standarda uygun olarak iyi durumda tutmak amacıyla yapılan bir tür önleyici eylemdir";
Garanti, motorlu araçlar ve elektrikli cihazlar gibi mallarda garanti verilen tarafın belli koşulları yerine getirmesi kaydıyla hata ve kusurların düzeltilmesi (parça ve işçilik) veya değiştirilmesi ile ilgili masrafları kapsayan bir tür teminattır. Söz konusu koşullar yerine getirilmediği takdirde garanti geçersiz kalabilir. Garanti mallarda bulunan gizli hata ve kusurları, başka deyişle olmaması gereken ve malların kullanımını engelleyen veya kullanılışlığını azaltan hata ve kusurları kapsamaktadır.
Garanti sadece malların arızası veya performansının düşmesi durumunda gerekebilecek bir eylem olmasına karşın bakımın mutlaka yapılması gerekmektedir.
6- Dolayısıyla iki kavram arasında temel bir fark bulunmakta olup Madde 1 Notundaki
"bakım" tabiri, garanti kapsamındaki önlemler için geçerli olamaz.
FİİLEN ÖDENEN VEYA TAHAKKUK EDEN FİYATIN UYGULANMASI
1- Bir ithalatçı 10.000 c.u. (para birimi) tutarında bir makine satın almıştır.
2- Son derece özellikli plan ve gelişmiş teknoloji ile üretilen söz konusu makinenin karmaşık bir işletim yöntemi vardır. Satıcı bu nedenle makinenin çalıştırılması konusunda alıcıya gerekenlerin öğretilmesi amacıyla bir eğitim kursu hazırlamıştır. Eğitim kursu ithalat öncesinde satıcının ihracatçı ülkede bulunan tesislerinde verilecektir. Kurs ücreti 500 c.u.'dur.
3- Makinenin gümrükten çekilmesinden önce ithalatçı/alıcı makine fiyatını gösterir bir fatura ibraz eder.
4- Kursla ilgili tutarın Gümrük beyannamesine dahil edilip edilmeyeceğinden emin olmayan ithalatçı, eğitim kursu ücretleri için ayrı fatura tanzim edildiğini Gümrüğe bildirir.
5- Satış sözleşmesine göre kursa ihtiyacı olup olmadığı ve kursa katılmadan makineyi çalıştırıp çalıştıramayacağı konusunda kararı alıcının kendisine aittir. Kurs ödemesi ancak alıcının fiilen kursa katılması durumunda gündeme gelmektedir. Gümrüğe bildirimde bulunulurken gümrükleme esnasında satıcının kursa katıldığı vurgulanmıştır. Bunun yanı sıra makinenin fiyatı 10.000 c.u. olarak doğrulanabilmektedir.
6- Madde 1 Yorumlama Notunda ve Ek III Madde 7'de fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyatın doğrudan veya dolaylı olarak ithal edilen mallar için alıcı tarafından satıcıya veya satıcının menfaatine yapılan veya yapılacak olan toplam ödeme olduğu net bir şekilde ifade edilmektedir. Bu fiyata ithal edilen malların satış koşulu olarak alıcı tarafından satıcıya fiilen yapılan veya yapılacak olan tüm ödemeler dahildir.
7- Kurs ödemesi, makinenin söz konusu kurs için ödeme yapılmadan satın alınabilecek olması nedeniyle bir satış koşulu değildir. Kurs ücretinin ayrı olarak fatura edilmiş olması alıcının kursa katıldığını göstermektedir. Bu durumda kurs ödemesi, makinenin satışı için bir koşul niteliğinde olmadığından ithal edilen mallarla ilgili değildir. Gerçekte satış sözleşmesi malların temini ve kursun verilmesi olmak üzere iki unsurdan oluşmaktadır. Makinenin kurs için ödeme yapılmadan da satın alınabilecek olması nedeniyle bu iki unsur birbirinden ayrı mütalaa edilmelidir.
8- Dolayısıyla kurs ödemesi, yukarıda 6. paragrafta öngörülen hükümler çerçevesinde bir satış koşulu olmaması nedeniyle Gümrük değerinin bir parçası değildir.
9- Kurs ödemesi satış sözleşmesinin net ve kesin bir şartı olup alıcının kursa katılmaması halinde dahi ödenmek zorundadır.
10- Kurs ödemesi bir satış şartıdır; alıcının kursa fiilen katılmaması halinde dahi ödenmesi gerekmektedir ve kurs için ödeme yapılmadan makinenin satın alınabilmesi olanaksızdır. Bu durumda kurs fiyatını da kapsayan toplam ödeme, yukarıda 6. paragrafta öngörülen hükümler çerçevesinde, bir satış koşulu olması nedeniyle ithal edilen mallar için ödenmiş bir bedeldir. Kurs masrafının ayrı bir fatura altında gösterilmesi durumunda dahi bu geçerlidir.
11- Satış sözleşmesi alıcının kursa hem katılmasını hem de kurs bedelini ödemesini öngörmektedir.
12- Yukarıda 2. durumda belirilen aynı nedenlerden dolayı kurs ödemesi, malların Gümrük değerinin bir parçasıdır.
8.1 BENDİNİN UYGULANMASI
İşlem Ayrıntıları
1- ICO, ithalatçı ülkede bulunan perakende satıcılara son moda erkek giyim eşyaları satmaktadır. Bütün giysiler tek denizaşırı satıcı olan "XCO"dan ithal edilmektedir. XCO giysileri, ICO adına LCO tarafından kendisine bedelsiz olarak verilen kağıt patronlar kullanarak imal etmektedir. Üçüncü bir ülkede faaliyet gösteren LCO son moda erkek giyim eşyaları tasarımı alanında uzmanlaşmıştır. ICO, XCO ve LCO arasında 15.4 bendi çerçevesinde herhangi bir ilişki söz konusu değildir.
2- ICO ile LCO arasında bir lisans anlaşması bulunmakta olup söz konusu anlaşma kapsamında ICO'ya aşağıdaki haklar verilmiştir:
(1) LCO tasarımlarını içeren giyim eşyalarının ithalatçı ülkede dağıtımı konusunda münhasır lisans;
(2) LCO tarafından geliştirilen kağıt patronların ve tasarımların kullanım hakkı.
3- Lisans anlaşmasında ayrıca LCO'nun tasarımlarını ve kağıt patronları ICO tarafından belirtilen taraflara sağlaması da öngörülmektedir. ICO tarafından LCO'ya çeşitli ebatlarda giysi imalatı için gereken kağıt patronlardan (tasarımları içeren) birden fazla kopyayı XCO'ya sağlaması talimatı vermiştir.
4- ICO her giysi için XCO'ya 200 c.u. (para birimi) ödemektedir. Verilen lisans karlılığında ICO tarafından LCO'ya ICO'nun brüt giysi satış fiyatının %10'una eşit bir lisans ücreti ödenmektedir. İthalat anında tüm elbiseler perakendecilere her birisi 400 c.u. fiyattan satılmaktadır. Dolayısıyla ithalat anında her elbise için LCI'ya 40 c.u. tutarında bir lisans ücreti ödenecektir.
5- İthalatçı tarafından ithalatçı ülkenin Gümrüğüne hem LCO ile lisans anlaşması hem de söz konusu lisans anlaşması kapsamında verilen haklar için yapılan ödeme ile ilgili tüm belgelerle birlikte işlem değerine dayalı bir değer beyannamesi verir.
6- Madde 1 (a) ila (d) bentlerinin tüm hükümleri yerine getirilmiş olup Gümrük değeri, işlem değeri yöntemi çerçevesinde tespit edilmelidir.
7- Madde 1 kapsamında her giysi için fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyat 200 c.u olup bu miktar alıcı tarafından her giysi için satıcıya veya satıcının menfaatine yapılan toplam ödemeyi oluşturmaktadır.
8- Her giysi başına 40 c.u. tutarındaki ek ödemenin, ithal edilen giysilerin Gümrük değerinin bir parçasını oluşturup oluşturmadığını tespit amacıyla tam yapısının tespit edilmesi Gümrük idaresinin yetkisindedir. Eldeki belge ve bulgulara göre lisans ücreti olarak adlandırılan ödemenin 8.1 (b) kapsamındaki bir unsurla (bir "yardımcı kalem") ilgili olduğunun anlaşılması durumunda 8.1 (b) bendi geçerli olacaktır. Aksi takdirde söz konusu ödemenin 8.1 (c) bendinde yer alan koşullara uyup uymadığı Gümrük tarafından incelenmelidir.
9- Kağıt patronlar bir kalıp veya maça ile benzer bir işlev yerine getirmektedir. Alıcı kağıt patronları, lisans veren LCO üzerinden ücretsiz olarak göndermekte ve bu patronlar ithal edilen malların üretimi ve ihracatı amacıyla kullanılmaktadır. Dolayısıyla bu patronlar 8.1 (b) (ii) bendi uyarınca bir yardımcı kalem teşkil etmektedir ve dolayısıyla bunların tasarım maliyetlerini de içeren değeri, ithal edilen mallar için fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata dahil edilmelidir.
10- 8.1 (b) (ii) Bendi Açıklama Notunda bir kalemin değerinin tespiti için iki yöntem yer almaktadır. İlk yönteme göre, ithalatçının belli bir maliyet karşılığında satıcıdan kendisi ile ilgili olmayan bir unsur satın alması durumunda söz konusu unsurun değer anılan maliyetten ibarettir. İkinci yöntemde ise unsurun ithalatçı tarafından veya ithalatçı ile ilgili -herhangi bir başka kişi tarafından üretilmiş olması halinde bu unsurun değeri unsurun üretim maliyeti olacaktır. Bu olayda ICO'nun LCO ile bir ilişkisi yoktur; dolayısıyla kağıt patronların değeri ICO'nun patronları LCO'dan temin etme maliyeti olacaktır. ICO söz konusu kağıt patronları LCO ile imzaladığı lisans anlaşması yoluyla elde etmiştir. Lisans karşılığında ICO tarafından LCO'ya ICO'nun brüt giysi satış fiyatının %10'una eşit bir tutar ödenmesi gerekmektedir. Dolayısıyla ICO'nun patronları edinme maliyeti her bir giysi için brüt satış fiyatının(400 c.u.) %10'u veya 40 c.u.'dur.
11- 40 c.u.'luk ek ödemenin 8.1 (b) bendi hükümleri uyarınca, ithal edilen giysilerin Gümrük değerine ilave edilmesi gerektiğinden bunun 8.1 (c) bendi hükümleri çerçevesinde fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata ilave edilip edilemeyeceğinin düşünülmesi yersizdir.
12- Giysi başına işlem değeri 240 c.u. olup, lisans ücretinin değerleme amacıyla bir yardımcı kalem ödemesi olarak işleme alınması gerektiği sürece 8.1 (c) bendi uyarınca bunun 200 c.u.'luk tutarı fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyat, 40 c.u.'luk kısmı ise ayarlama olacaktır.
İşlem Ayrıntıları
1. ICO, XCO'dan satın alınan bir video lazer diskinin birden fazla kopyasını ithal etmiştir. Telif hakkı ile koruma altındaki seçme müzik video küpleri içeren söz konusu diskler ihracatçı ülkede XCO tarafından imal edilmiştir. ICO diskler üzerinde kayıtlı müzik video küpleri kullanma hakkını üçüncü bir ülkede yerleşik LCO ile imzalanan ayrı bir lisans anlaşması kapsamında elde etmiştir. ICO ile olan lisans anlaşması uyarınca LCO diskler üzerine kayıtlı seçme müzik video küplerinden bir ana bant derlemiştir. ICO daha sonra ana bandı ücretsiz olarak XCO'ya vermiştir. 15.4 bendi çerçevesinde ICO, XCO ve LCO arasında herhangi bir ilişki yoktur.
2- Ana bant, XCO'nun üretim prosesinin temelini oluşturmaktadır. Ana bantta, bir lazer disk baskı makinesinde aynı formda çoğaltılmış görüntüler yer almaktadır. Baskı makinesinden diskin birden fazla kopyaları hazırlanmıştır. Dolayısıyla her disk ana bandın tıpkı kopyasıdır ve XCO'nun ana bant olmaksızın diskleri imal etmesi imkansızdır.
3- ICO'dan XCO'ya baskı makinesinin üretimi için 1.000 c.u, 4.000 disk kopyası içinse 28.000 c.u. ödemesi talep edilmiştir. Müzik video küplerinin ve ana bandın kullanım hakkı karşılığında ICO'nun LCO'ya disklerin ithalatçı üşkedeki brüt satış fiyatının %5'i oranında bir lisans ücreti ödemesi gerekmektedir.
4- İthalatçı tarafından ithalatçı ülkenin Gümrüğüne hem LCO ile lisans anlaşması hem de söz konusu lisans anlaşması kapsamında verilen haklar için yapılan ödeme ile ilgili tüm belgelerle birlikte işlem değerine dayalı bir değer beyannamesi verir.
5- Madde 1 (a) ila (d) bentlerinin tüm hükümleri yerine getirilmiş olup Gümrük değeri, işlem değeri yöntemi çerçevesinde tespit edilmelidir.
6- Madde 1 kapsamında her giysi için fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyat 29,000 c.u olup bu miktar alıcı tarafından lazer diskler için satıcıya veya satıcının menfaatine yapılan toplam ödemeyi oluşturmaktadır. Lazer disk baskı makinesi için ödenen 1.000 c.u., alıcının ithal edilen malları elde etmek için satıcıya bu miktarı ödemek zorunda olması nedeniyle fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyatın bir parçasını oluşturmak zorundadır.
7- Disklerin ithalatçı ülkede brüt satış fiyatının %5'i oranındaki ek ödemenin, ithal edilen disklerin Gümrük değerinin bir parçasını oluşturup oluşturmadığını tespit amacıyla tam yapısının tespit edilmesi Gümrük idaresinin yetkisindedir. Eldeki belge ve bulgulara göre lisans ücreti olarak adlandırılan ödemenin 8.1 (b) kapsamındaki bir unsurla (bir "yardımcı kalem") ilgili olduğunun anlaşılması durumunda 8.1 (b) bendi geçerli olacaktır. Aksi takdirde söz konusu ödemenin 8.1 (c) bendinde yer alan koşullara uyup uymadığı Gümrük tarafından incelenmelidir.
8- Ana bandın disklerin imalatı ile ilgili olarak kullanılması ve alıcı tarafından satıcıya bedelsiz olarak verilmesi nedeniyle, ana bandın 8.1 (b) (i) ila (iv) bentlerinde belirtilen mal ve hizmet sınıfına girmesi durumunda bunun değeri, fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata ilave edilecektir.
9- Bu durum araştırmasının 1. paragrafında daha önce açıklandığı üzere LCO müzik video küplerini ana bantta derlemiş ve bu ana bant da XCO'ya gönderilmiştir. Derleme işlemi, ithal edilen video lazer disklerinin tasarım ve geliştirme aşamasının bir parçasıdır. Bu tasarım ve geliştirme çalışması ithalatçı ülke dışında bir yerde gerçekleştirilmiştir; dolayısıyla 8.1 (b) (iv) bendi uyarınca mal için fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata ilave edilir.
10- Yardımcı kalem değeri, ICO'nun müzik video küpleri ve ana bandı elde etmesinin maliyeti olduğundan %5 lisans ücretidir.
11- Disklerin ithalatçı ülkedeki brüt satış fiyatının %5'i oranındaki ek ödemenin 8.1 (b) bendi uyarınca, ithal edilen disklerin Gümrük değerine dahil edilmesi gerektiği dikkate alındığında bunun 8.1 (c) bendi hükümleri çerçevesinde fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyata ilave edilip edilemeyeceğinin düşünülmesi yersizdir.
12. İthal edilen 4.000 adet diskin işlem değeri fiilen ödenen veya tahakkuk eden fiyat (29.000 c.u.) artı yardımcı kalemdir (disklerin ithalatçı ülkedeki brüt satış fiyatının %5'i).
İşlem Ayrıntıları
1. "X" ihracatçı ülkesinde yerleşik bir şirket olan Autoex firması "Auto" marka yüksek performanslı motorlu araçlar imal etmektedir. Autoex firması, "I" ithalatçı ülkesinde yerleşik yeni kurulmuş bir şirket olan Auto Inc. (Inc)'i "I" ülkesindeki tek yetkili distribütörü olarak tayin etmiştir. Autoex ile İne arasındaki anlaşmada aşağıdaki hükümler yer almaktadır:
(i) Autoex tarafından Inc. firmasına "Auto" araçlarının "I" ülkesinde münhasır satış ve dağıtım hakkı vermiştir;
(ii) Autoex ve İne Pazar eğilimleri ve beklenen araç talebi esas alınarak "I" ülkesinde araçların tavsiye edilen perakende satış fiyatlarını yıllık olarak tespit edeceklerdir;
(iii) Autoex ve Inc. anlaşmaya vardıkları tavsiye edilen perakende satış fiyatları esas alınarak Inc'in araç alın fiyarını müzakere edeceklerdir. Bunun yanı sıra birden fazla araç siparişlerinde anlaşmaya varılan fiyatların %10'u tutarında faturaya yansıtılmak üzere bir miktar iskontosu almaya hak kazanacaktır;
(iv) Inc. ticari faaliyetlerini tamamen kendi hesabına yürütecektir. Autoex, "Auto" araçlarının satışı ile ilgili olarak müşterilerin temerrüde düşmesi de dahil olmak üzere uğranılan herhangi bir zarar ve ziyan için Inc'i tazmin etmeyecek veya Inc'e herhangi bir ödeme yapmayacaktır.
2- Yukarıdaki 1. paragrafta taraflar arasındaki anlaşmanın tamamı belirtilmekte olup söz konusu anlaşma ticari uygulama açısından tutarlıdır.
3- Anlaşmanın imzalanmasının akabinde Inc., "I" ülkesinde yerleşik bir motorlu araç bayii olan PCO'ya iki adet "Auto" araç satışı gerçekleştirir. Her iki araç da Autoex tarafından imal edilmiş ve ön teslimat hazırlıkları için Inc. firmasına sevk edilmiştir.
4- Araçların gümrüklenmesinden Inc. firması sorumlu olup, ithalat öncesinde Inc. Tarafından "I" ülkesi Gümrüğüne işlemle ilgili tüm belgeler ibraz edilerek resmi görüş istenir.
5- Satışla ilgili koşulların incelenmesi üzerine aşağıdaki tespitlerde bulunulur:
(a) Motorlu araçlarla ilgili olarak hem Aytoex hem de Inc. tarafından fatura tanzim edilmiştir.
(i) Autoex tarafından Inc. firmasına tanzim edilen birinci faturada 200.000 c.u.'luk bedelden 20.000 c.u. "iskonto" düşülerek toplam 180.000 c.u. ödeme yapılması istenmektedir. Satış şartı f.o.b. (ihraç limanı) olup ödeme konşimentonun ibrazı üzerine peşin ödenir akreditifle yapılacaktır.
(ii) Inc. tarafından PCO'ya kesilen ikinci faturada ise 300.000 c.u. tutarında (gümrük resim ve harcı dahil) ödeme talep edilmektedir. Satış şartı Inc.'in "I" ülkesindeki tesislerinde teslimdir. Ödemenin teslimattan sonra 30 gün içinde yapılması istenmiştir.
(b) Inc. tarafından ödenen denizaşırı navlun ve sigorta masrafı 5.000 c.u.'dur.
6- Bu olayda Gümrük değerinin tespiti, işlemin taraflarının her birisinin rolüne ve yasal durumunun gerektiği şekilde belirlenmesine bağlıdır.
7- Autoex ile Inc. arasındaki anlaşma ve tarafların tutumu incelendiğinde aşağıdaki hususlar tespit edilmektedir:
a) Inc. bağımsız bir tüzel kişiliktir.
b) Malların mülkiyet hakkı ve rizikosu f.o.b. aşamasında Inc.'e intikal etmiştir.
c) PCO tarafından ödeme yapılmaması riskini de Inc. üstlenmiştir.
8- Bu değerlendirmeler ışığında "I" ülkesine bir ihracat satışı gerçekleştiği ve ithal edilen malların satıcısının Autoex, alıcısının ise Inc. olduğu anlaşılmaktadır.
9- Autopex ile Inc. arasındaki anlaşmada bilhassa 15.4(e) bendi olmak üzere 15.4 maddesi çerçevesinde bir ilişkinin olduğunu gösteren bir hüküm yer almamaktadır. Aynı şekilde anlaşmanın çeşitli unsurları da 1.1 bendi kapsamındaki şart ve kısıtlamalar içermemektedir.
10- Autoex ile Inc. arasındaki satış anlaşması 1. madde kapsamında Gümrük değerinin tespitine esas teşkil etmektedir.
İşlem Ayrıntıları
1- "I" ülkesinde yerleşik ICO, "X" ülkesinde yerleşik XCO'dan gıda çeşnileri üretiminde kullanılan iki ayrı kategoride madde satın almış ve ithal etmiştir.
2- Malların gümrüklenmesi sırasında ICO "I" ülkesi Gümrüğüne XCO ile arasında aşağıda belirtildiği şekilde ilişki olduğunu beyan etmiştir:
a) XCO, ICO'nun hisselerinin %20'sini elinde bulundurmaktadır ve
b) XCO'nun memurları ve müdürleri de ICO'nun Yönetim Kurulunda temsil edilmektedir.
3- İthalatın akabinde I" ülkesi Gümrük İdaresi, fiyatın kabul edilebilirliği konusunda birtakım şüpheleri olduğundan anlaşmanın 1.2 bendi kapsamında XCO ile ICO arasındaki mal satışı ile ilgili koşulları incelemeye karar verir. İdare bu amaçla ICO'ya bir soru formu göndererek XCO tarafından "I" ülkesindeki diğer alıcılara yapılan ürün satışları hakkında bilgi ve varsa fiyat farkları ile ilgili açıklama ve bunların yanı sıra XCO'nun üretim maliyeti ve karı ile ilgili açıklamalar talep etmiştir. ICO'nun isteği üzerine İdare tarafından XCO'ta da bir soru formu gönderilmiştir. Alınan cevaplara istinaden aşağıdaki tespitlerde bulunulmuştur:
4- ICO tarafından XCO'dan gıda çeşnisi üretiminde gereken çok sayıda malzeme satın alınmıştır. XCO tarafından ICO'ya satılan malzemeler iki kategoriye ayrılmaktadır:
a) XCO tarafından imal edilen malzemeler ve
b) başka imalatçılar ve satıcılardan alınarak XCO tarafından stokta tutulan malzemeler. Bu kategoriye giren maddeler XCO tarafından imal edilmemiş veya işlenmemiştir. Ancak bu maddelerden bazıları tekrar satılmak üzere XCO tarafından ambalajlanmıştır.
5- Anlaşmanın 15.2 maddesi kapsamında (a) kategorisine giren maddeler (b) kategorisine giren maddelerle aynı veya benzeri mallar değildir.
6- (a) kategorisine giren maddeler "I" ülkesinde iki tarafla ilişkisi olmayan başka alıcılara da
satılmaktadır, (a) kategorisindeki maddeler için XCO tarafından fatura edilen fiyatlar şunlardır:
(i) ICO'ya satılanlar 92 c.u. f.o.b.
(ii) İlişkisiz alıcılara satılanlar 100 c.u. f.o.b.
7- (a) kategorisine giren maddelerle ilgili olarak Gümrük aşağıdaki tespitlerde bulunmuştur:
(i) Taraflarla ilişkisi olmayan diğer alıcılar maddeleri ICO ile aynı ticari düzeyde ve benzeri miktarlarda almış ve bu maddeleri aynı amaçla kullanmışlardır. Bu maddelerin ilişkisiz alıcılar tarafından yapılan ithalatları 100 c.u. işlem değer üzerinden vergilendirilmiştir;
(ii) XCO tarafından yapılan masraflar, ICO'ya ve "I" ülkesinde yerleşik ilişkisiz alıcılara yapılan satışlar açısından aynıdır.
8- İdare ayrıca maddelerin fiyatlarında 6. paragrafta belirtilen fiyatlardaki %8'lik farka açıklık getirebilecek herhangi bir mevsimlik etkinin de söz konusu olmadığını tespit etmiştir. Bunun yanı sıra ICO ve XCO, Gümrük idaresi tarafından istenmesine karşın fiyatlardaki farka açıklık getirebilecek herhangi bir ek bilgi vermemişlerdir.
9- (b) kategorisindeki maddeler "I" ülkesinde sadece ICO'ya satılmaktadır ve "I" ülkesine aynı veya benzeri mallardan başka bir ithalat söz konusu değildir.
10- (b) kategorisindeki maddelerle ilgili olarak Gümrük idaresi, ICO'ya fatura edilen fiyatların satın alma masrafları ve yeniden ambalajlama, hamaliye ve navlun giderleri de dahil olmak üzere XCO'nun tüm masraflarını ve hatta temsili bir dönem içerisinde firmanın genel karını temsil eden belli bir kar marjını karşılayabilecek düzeyde olduğunu tespit etmiştir.
11- ICO ve XCO anlaşmanın 15.4 maddesi (a) ve (d) bentleri çerçevesinde ilişkili kişilerdir. 1.1 (d) bendi ve müteakip 1.2 bendinde öngörüldüğü üzere XCO ile ICO arasındaki satışların işlem değeri ancak fiyatın söz konusu ilişkiden etkilenmediğinin tespiti durumunda Gümrük değerinin tespitine esas teşkil edecektir.
12- Anlaşmanın 1.2 bendine göre tarafların arasındaki ilişkinin fiyatları etkilemediğini gösterme sorumluluğu ithalatçıya aittir. Her ne kadar Anlaşmada Gümrük idaresinin ithalatçıya fiyatların ilişkiden etkilenmediğini gösterir bilgi ve belgeler sunması için makbul bir fırsat tanıması öngörülse de fiyat farkına açıklık getirmek amacıyla Gümrük idaresinin kapsamlı bir inceleme yapması gibi bir hüküm içermemektedir. Dolayısıyla bu konuda verilecek herhangi bir kararda büyük ölçüde ithalatçı tarafından sağlanan bilgiler esas alınmalıdır.
(a) kategorisine giren maddeler
13- Bu olayda eldeki bilgiler ICO ile XCO arasındaki işlemlerin diğer ilişkisiz alıcılara yapılan satışlarda uygulanan fiyatlardan daha düşük fiyatlar üzerinden gerçekleştiğini göstermektedir. XCO ve ICO kendilerinden açıklama istendiği zaman fiyat farklarının nende kaynaklandığını açıklayamamışlardır.
14- Gümrük idaresi tarafından elde edilen bilgiler ICO ve ilişkisiz alıcıların aynı amaçla ve aynı ticari düzeyde benzer miktarlarda madde satın aldıklarını ve XCO'nun satış maliyetlerinin ICO'ya ve diğer ilişkisiz alıcılara yapılan satışlar açısından aynı olduğunu göstermektedir. Bu gerçeklerin ışığı altında sektörün ve malların yapısına bakıldığında fiyat farkının önemsiz olduğu kanaatine varılması için yeterli gerekçe yoktur.
15- Dolayısıyla (a) kategorisine giren maddeler açısından işlem değeri yöntemi uygulanamaz. Bu durumda (a) kategorisindeki maddelerin Gümrük değerinin tespiti için alternatif bir yönteme başvurulması gerekmektedir. Bu bağlamda ilişkisiz alıcılar tarafından ithal edilen aynı veya benzer malların işlem değeri, Gümrük değerinin tespitinde esas teşkil edebilir.
16- Ancak spesifik fiyat farkının etkisinin sadece bu vakada sunulan gerçeklere özgü olduğu gözden uzak tutulmamalıdır. Bu fiyat farkı, diğer olay veya dosyalarda herhangi bir fiyat farkının ticari açıdan önemli olup olmadığının tespitinde bir standart veya çıkış noktası olarak alınmamalıdır. Anlaşmada herhangi bir fiyat farkının öneminin söz konusu olayda malların ve sektörün yapısı esas alınarak değerlendirilmesi gerektiği net olarak belirtilmektedir.
(b) kategorisine giren maddeler
17. Sadece ICO'ya satılan (b) kategorisi maddelerle ilgili olarak satış koşullarının incelenmesi neticesinde fiyatın, aynı sınıf veya türden mallarda tüm masrafların yanı sıra XCO'nun genel karını temsil eder mahiyette bir kar marjını da karşılamaya yetecek düzeyde olduğu görülmüştür. 1.2 Bendi Yorumlama Notunun 3. paragrafına göre bu kategoriye giren maddelerle ilgili işlem değerleri Gümrükleme açısından yeterli görülebilir.
15.4(e) BENDİNİN UYGULANMASI İLİŞKİLİ TARAF İŞLEMLERİ
İşlem Ayrıntıları
1- "I" ithalatçı ülkesindeki "B" şirketi, "X" ihracatçı ülkesindeki "C" şirketi ile bir satış, servis ve dağıtım anlaşması (anlaşma) imzalamıştır. "C" şirketi ağır iş makineleri ve yedek parçaları imalatı yapan ve tüketiciler tarafından iyi tanınan büyük bir çokuluslu şirketin bağlı kuruluşlarından birisidir.
2- Anlaşma hükümleri aşağıdaki gibidir:
a) Gerek "B" şirketinin gerekse "C" şirketinin anlaşmayı akdetmelerinin temel amacı ürünlerin tanıtımı ve satışının yanı sıra ürün kullanıcılarının memnuniyetini temin amacıyla yüksek standartta parça temini ve mekanik servis hizmeti sunmaktır.
b) "B" şirketi kararlaştırılan bölgede yerleşik mevcut müşterilere ve potansiyel müşterilere ürün tanıtımı ve satışını gerçekleştirme ve anlaşma kapsamındaki ürünlere servis hizmeti vermekle sorumlu olacaktır.
c) Anlaşma "B" şirketinin müşterilere satış ve servis sunabilecek kapasitede olduğu inancı ve güveni ile "C" şirketi tarafından imzalanan bir kişisel sözleşmedir. "B" şirketi "C" şirketinin özel yazılı oluru olmaksızın söz konusu satış ve servis sorumluluklarını yerine getirmek üzere başkalarına yetki vermemeyi kabul ve taahhüt eder.
d) "C" şirketi ve "B" şirketi, "B" şirketinin anlaşmanın ana amacını yerine getirebilmekte etkinliği ve imkanlarının herhangi bir nihai ürün işletmecisi (son kullanıcı) konumunda olan bir başka kurumla "B" şirketinin ortaklığa gitmesi durumunda olumsuz etkilenebileceğinin bilincindedirler. "B" şirketi anlaşmanın geçerlilik süresi içinde sermaye yatırımı, sermaye temini, ortak yönetim, ortak zilyetlik veya sair yollarla, "C" şirketinin aksine yazılı mutabakatının olduğu haller dışında kesinlikle bu tür ortaklıklara girmekten sakınacağını kabul ve taahhüt eder.
e) "C" şirketi, "B" şrketi tarafından "I" ülkesinde tanıtım, satış ve bakım hizmetleri sağlanması amacıyla istihdam edilen birtakım kişilerin niteliklerine ve yeteneklerine güvenmektedir. "B" şirketi söz konusu kişilerin "B" şirketinin aktif yönetiminde olmaya devam edeceklerini veya "B" şirketinde önemli miktarda mali menfaat ve hislerinin olmaya devam edeceğini kabul ve taahhüt eder. "C" şirketine önceden bildirimde bulunularak onay alınmadıkça söz konusu şahısların yönetimdeki konumlarında, zilyetlik durumlarında veya oy haklarında hiçbir önemli değişiklik yapılmayacaktır.
f) "B" şirketi, "C" şirketi tarafından yazılı olarak aksi kabul edilmedikçe anlaşma kapsamında "C" şirketinden satın aldığı ürün envanterine herhangi bir başka alacaklı lehine her ne türden olursa olsun herhangi bir haciz veya ihtiyati tedbir kapsamında el konulmasına izin verilmeyeceğini kabul ve taahhüt eder.
g) "B" Şirketi, "C" şirketinin istekleri doğrultusunda, müşterilerinin menfaati için yeterli ürün ve mekanik servis sağlayabilecek uygun bir işyeri veya işyerleri bulunduracaktır. "B" şirketi müşterilere yeterli hizmet verebilmek için ek işyerleri kurmayı veya mevcut tesislerinin yerlerini değiştirmeyi kabul ve taahhüt eder. Ek işyerlerinin kurulması ve mevcut işyerlerinin yerlerinin değiştirilmesi ancak "C" şirketinin yazılı oluru ile yapılabilir. Tüm işyerleri B şirketi tarafından temiz ve cezp edici bir şekilde korunacak ve "C" şirketinin isteği doğrultusunda yeterli miktarda ürün stoku bulundurulacaktır.
(h) "B" şirketi ürünlerin satış ve servisi için "C" şirketinin isteği doğrultusunda yeterli sayıda kalifiye personel istihdam edecektir.
(i) "B" şirketi, "C" şirketi tarafından belirtildiği şekilde envanter ve satış kayıtlarını tutacak ve "C" şirketi tarafından belirtilen aralıklarla envanter, satış ve servisle ilgili raporları "C" şirketine verecektir.
(j) "C" şirketinin mali yılının bitiminden sonra 30 gün zarfında ve "C" şirketinin talebi halinde diğer zamanlarda "B" şirketi kendisi ve yan ve bağlı kuruluşlarının zilyetlik statüsü, mali durumu ve faaliyetleri ile ilgili olarak "C" şirketi tarafından makul ölçülerde talep edilebilecek bilgileri "C" şirketine verecektir.
(k) "C" şirketi tarafından aksi kabul edilmedikçe "B" şirketinin maki yılının kapanışından itibaren 90 gün zarfında "B" şirketi denetlenmiş mali raporlarını ve söz konusu mali yıla ait faaliyet sonuçlarının raporunu "C" şirketine verecektir.
(I) Taraflar kendi aralarındaki ilişkinin bağımsız yükleniciler ve satıcı ve alıcı arasındaki ilişkiden ibaret olduğunu, anlaşmada yer alan herhangi bir hüküm veya bu hükme istinaden atılan herhangi bir adıma istinaden "B" şirketinin her ne şekilde olursa olsun "C" şirketinin vekili veya temsilcisi olarak kabul edilemeyeceğini ve "B" şirketi tarafından anlaşma uyarınca yapılan veya yapılacak olan her türlü eylem ve önlemin masraflarının, aksi özel olarak kararlaştırılmadıkça, tamamen "B" şirketine ait olacağı konusunda anlaşmaya varmışlardır.
(m) Taraflardan herhangi birisi gerekçeli veya gerekçesiz olarak diğer tarafa fesih bildiriminde bulunmak suretiyle anlaşması sona erdirebilir.
3- Anlaşmanın diğer maddelerinde malların "C" şirketi tarafından "B" şirketine satışı, anlaşma kapsamında yapılan her satışla ilgili bayi fiyatları, son kullanıcı fiyatları, mülkiyet hakkı intikali, ödeme yöntemi ve garanti gibi şart ve hükümler yer almaktadır.
4- Anlaşmaya göre "C" şirketi tarafından sağlanan malların "I" ülkesine ithalatı aşağıdaki dört kategoriye ayrılmaktadır:
(i) "C" şirketi tarafından "B" şirketine satılan mallar;
(ii) "B" şirketi tarafından kabul edilen siparişler kapsamında "C" şirketi tarafından doğrudan müşterilere (son kullanıcılara) satılan mallar;
(iii) "B" şirketi veya herhangi bir başka bayiinin rolü olmaksızın "C" şirketi tarafından doğrudan son kullanıcılara satılan mallar;
(iv) Yukarıda (i) kategorisi kapsamında "B" şirketine yapılan satışlara benzer şekilde "C" şirketi tarafından diğer iki bayie yapılan satışlar.
5- Diğer iki bayii ile ilgili koşullar incelendiğinde "B" şirketinin "C" şirketi ile özel bir birlikteliğinin olduğu ortaya çıkmaktadır. Diğer bayilerin:
a) sadece kendi nam ve hesaplarına mal almalarına izin verilmektedir;
b) (ii) kategorisi kapsamında "B" şirketi tarafından kabul edilen türde son kullanıcılardan sipariş almalarına izin verilmemektedir (komisyon satışları);
c) Teşhis ve tespit faaliyetlerinde bulunma yetkileri yoktur;
d) "C" şirketi tarafından "I" ülkesindeki diğer alıcılara yapılan satışlar için komisyon almamaktadırlar.
6- Bu ili bayii ile "C" şirketi arasındaki sözleşmeler, yukarıda 2. paragrafta belirtilen maddeleri içermemektedir.
7- Gümrük idaresi ayrıca "B" şirketi ile "C" şirketinin, Anlaşmanın 15.4 (a), (b), (c), (d), (f), (g) ve (h) bentleri çerçevesinde ilişkili şahıslar olmadıklarını da tespit etmiştir.
8- "C" şirketi ile "B" şirketi arasındaki satışlar açısından tespit sorunu, söz konusu şahıslardan birisi doğrudan veya dolaylı olarak diğerinin kontrolünü elinde bulundurduğundan bunların 15.4 (e) bendi kapsamında ilişkili şahıslar olup olmadıklarıdır.
9- 15.4(e) bendi Açıklama Notunda "taraflardan birisinin diğer taraf üzerinde yasal açıdan veya faaliyet itibariyle kısıtlama veya idare hakkını kullanabilecek konumda olması durumunda taraflardan birisinin diğerini kontrol altında tuttuğu kabul edilecektir" hükmü yer almaktadır. Teknik Komisyonun 4.1 sayılı Açıklama Notunda tek yetkili acentelik, tek yetkili imtiyaz ve tek yetkili distribütörlük anlaşmaları konusunda 15.4(e) bendinin ve Yorumlana Notunun uygulanmasına biraz daha açıklık kazandırmaya çalışılmaktadır. Bu olayda da kontrolün tespitinde aynı konular gündeme gelmektedir.
10- 4.1 Açıklama Notunda her türlü alıcı/satıcı ve distribütörlük düzenlemelerinde taraflar arasında yasal olarak icra ve infaz edilebilir hak ve yükümlülükler belirlendiği görüşüne yer verilmektedir. Aynı açıklama notunda ayrıca malların uluslararası satışı ve dağıtımı ile normal koşullarda ilgili haklar ve yükümlülükler ile 15.4(e) bendinde öngörüldüğü şekilde taraflar arasında bir ilişki doğuran sözleşme kapsamındaki hak ve yükümlülükler arasında ayrım yapmanın önemli olduğu da vurgulanmaktadır. 4.1 açıklama notunda "15.4(e) bendi Yorumlama Notunun içeriğinin normal koşullarda ... diğer şahsın yönetimi ve faaliyetleri ile ilgili temel hususlar açısından sınırlama veya yönetim hakkı kullanabilecek bir durumun söz konusu olduğu durumlarda uygulanması gerektiği" görüşü dile getirilmektedir. "B" ve "C" şirketlerinin distribütörlük anlaşması uyarınca birbirleriyle ilişkili şahıslar olup olmadıklarını tespit etmek için distribütörlük anlaşmasının hükümlerinin etki ve sonuçlarının bu prensibe, 15.4(e) bendine ve anılan bentle ilgili Yorumlama Notuna göre titiz ve ayrıntılı bir şekilde incelenmesi gerekmektedir.
11- "C" ve "B" şirketleri arasındaki distribütörlük anlaşmasında yer alan maddelerin birçoğu distribütörlük anlaşmalarında genellikle yer alan tipik hükümler olup taraflardan birisinin diğer taraf üzerinde yönetim veya kısıtlama yetkisini içermemektedir. Örneğin, distribütörlük anlaşmalarında genellikle bir fesih maddesi (2(m)); sorumlulukların tahsisi ile ilgili maddeler (2 (b)); bir "elinden gelen çabayı gösterme" maddesi ve bir yükümlülüklerin sınırlanmasına yönelik bir bağımsız hareket ifadesi (2 (I)) yer alır. Bununla birlikte distribütörlük anlaşmasının birtakım diğer maddelerinin daha yakından analiz edilmesi gerekmektedir:
(a) Madde 2 (d) - distribütör anlaşmaları genelde taraflardan herhangi birisinin menfaat çatışmasına yol açabilecek ortaklıklar kurmasını önlemeye yönelik hükümler içerir.Olayımızda taraflar "B" şirketinin son kullanıcılar ile herhangi bir şekilde ortak hareket etmesinin şirketin anlaşmanın temel amacını yerine getirme imkanlarını olumsuz etkileyebileceği belirlemesini yapmışlardır. "B" şirketi "sermaye yatırımı, sermaye temini, ortak yönetim, ortak zilyetlik veya sair yollarla, "C" şirketinin aksine yazılı mutabakatının olduğu haller dışında kesinlikle bu tür ortaklıklara girmekten sakınacağını" kabul ve taahhüt etmektedir. Yatırım, sermaye temini, yönetim ve zilyetlik bir işletmenin yönetiminde temel unsurlardır. Bununla birlikte bu sınırlamanın fiili kapsamı anlaşmanın temel amacı ve çıkar çatışmalarının önlenmesi çerçevesinde değerlendirilmelidir. Bu madde ile "B" şirketinin "son kullanıcılar" ile ortaklığa gitmesi veya onlardan sermaye elde etme hakkına sınırlama getirilmektedir. "B" şirketi, "C" şirketinin önceden mutabakatı olmaksızın başka taraflarla ortaklık kurmakta ve başka kaynaklardan sermaye temin etmekte serbesttir. Mevcut koşullara bakıldığında söz konusu ortaklıkların "B" şirketinin öncelikleri ve/veya sadakati üzerinde olumsuz etki yapabileceği nedeniyle "C" şirketinin "B" şirketi tarafından önerilen "son kullanıcılar" ile herhangi bir ortaklığı kabul veya reddetme hakkının olması makuldür.
(b) Madde 2(e) - distribütörlük anlaşmalarında tipik olarak taraflardan herhangi birisinin zilyetlik veya yönetimindeki herhangi bir değişiklik konusunda diğer tarafa bildirimde bulunmasını öngören şartlar yer alır. Birçok durumda bu tür değişiklikler anlaşmanın feshine gerekçe teşkil eder. Bununla birlikte Madde 2(e), yönetim konumlarında, zilyetlikte ve oy hakkında herhangi bir değişiklik yapılmadan önce "C" şirketinin onayının alınmasını şart koştuğundan basit bir bildirim hükmü olmaktan öteye gitmektedir. Yönetimin atanması, zilyetlik haklarının devrine ve oy hakkına ilişkin kararlar "B" şirketinin yönetimi açısından temel hususlardır.
( c) Madde 2(g) - Yeterli işyerinin yanı sıra yeterli düzeyde stok ve yedek parça bulundurulmasına ilişkin şartlar distribütörlük anlaşmalarında ortak olarak bulunan hükümlerdir. Birçok durumda işyerlerinin konumu satıcı ile distribütör arasında müzakere konusu edilebilir. Ancak bu maddede yeni işlerlerinin kurulması ve mevcut işyerlerinin yerlerinin değiştirilmesi konusunda son kararın "C" şirketine ait olduğu net bir şekilde ifade edilmektedir. Ticari faaliyetlerinin yerleşimi ile ilgili kararlar "B" şirketinin yönetimi açısından temel hususlardır.
(d) Madde 2 (j) ve (k) - her ne kadar bu maddelerde "C" şirketine herhangi bir özel karar alma hakkı verilmemekle birlikte "C" şirketinin "B" şirketi, yan ve bağlı kuruluşlarının mali durumunu izlediği belirtilmektedir. Mali kayıtları inceleme hakkı tipik olarak tafralardan birisinin diğer tarafça kendisine yapılan ödemelerin doğruluğunu (imtiyaz ödemeleri, komisyon ve gelirler gibi) denetleme ve tespit amacıyla verilir. Eldeki bilgilerden "C" şirketinin "B" şirketi mali kayıtlarını inceleme hakkının hassas yapısı net olarak anlaşılmamaktadır ve bu maddenin uygulama kapsamı ve sonuçlarının tespiti için ek incelemelere gerek vardır.
12- "B" ve "C" şirketleri arasındaki anlaşmanın hükümlerinin tamamı ticari uygulamalarla tutarlı olmakla birlikte anlaşma olağan alıcı/satıcı ve distribütörlük anlaşmalarının ötesine geçmektedir. Anlaşma uyarınca "C" şirketi birtakım temel yönetim unsurları (yönetim pozisyonları, zilyetlik veya oy hakkı, işyerlerinin yerleşimi) açısından "B" şirketi üzerinde denetim veya kısıtlama hakkını kullanabilecek konumdadır. "B" ve "C" şirketleri bu nedenle WTO Gümrük Değerleme Anlaşması çerçevesinde ilişkili şahıslardır, zira "C" şirketi anlaşmanın 15.4(e) bendi kapsamında "B" şirketini doğrudan veya dolaylı yoldan kontrol altında tutma yetkisine sahiptir.
13- Bu sonuç ışığı altında fiyatın kabul edilebilirliği hakkında herhangi bir şüphe bulunması durumunda söz konusu ilişkinin 1.2 bendi ve buna ilişkin yorumlama notuna göre fiyat üzerinde etkisinin olup olmadığı konusunda Gümrük İdaresi tarafından bir inceleme yapılmalıdır.
2 No.lu Ek Değişikliği - Temmuz 1999
(* 8. madde kapsamında başka bir ayarlama yapılması gerekmediği varsayılmıştır) ↑
