T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI Gümrükler Genel Müdürlüğü Sayı :B.21.0.GGM.0.19.01.00-010.06.01 08.10.2012 Konu :Numune Alma Kılavuzu Tasiş 2013/1 Genelgede atıf yapılmıştır. Tasarruflu Yazılar 1 2 3 GENELGE (2012/32) Bilindiği üzere, numune almaya ilişkin kurallar ile numune miktarları Gümrük Yönetmeliği’nin 198 ve 199 uncu maddelerinde belirlenmiştir. Ayrıca, Yönetmeliğin 198/ç maddesinde “Numune alımında emniyet tedbirlerinin alınmasında, temizlik kurallarına uyulmasında ve uygun numune kaplarının seçiminde Müsteşarlıkça belirlenen numune alma standartları…”nın göz önünde bulundurulacağı hükme bağlanmıştır. Bu çerçevede hazırlanan “Numune Alma Kılavuzu” ekte yer almaktadır. Söz konusu kılavuzda eşya türüne göre numune alma yöntemleri, emniyet ve güvenlik tedbirleri, numune alımında kullanılacak alet ve teçhizat ile numune kapları belirtilmiştir. Numune alımında, kılavuzda belirtilen emniyet ve güvenlik tedbirlerine riayet edilecek, numune alınacak eşyaya bağlı olarak gerek kılavuzda belirtilen gerekse eşyanın türüne göre gerekebilecek iş güvenliği aksesuar ve kıyafetleri kullanılacaktır. Numune Alma Kılavuzu’nun 3 no.lu ekinde yer alan numune kapları, Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlükleri veya yetkilendirilecek bir Bölge Müdürlüğünce Döner Sermaye Bütçesi kullanılarak temin edilecektir. Numune kaplarının ücreti, kap adedi başına olmak üzere Gümrük Yönetmeliği’nin 189 uncu maddesi uyarınca beyan sahibi tarafından karşılanacaktır. Aynı zamanda numune alma aleti olarak da kullanılan sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) ve gaz haldeki eşya için gerekli numune kapları beyan sahiplerince tedarik edilerek numune alımında hazır bulundurulacaktır. Kılavuzun 4 ve 5 no.lu eklerinde yer alan numune alımında kullanılacak alet ve teçhizattan gerekli olanlar ile koruyucu aksesuar ve kıyafetler, eşyanın bulunduğu geçici depolama yeri ve antrepo işletmeleri ile işletici kuruluşlarca hazır bulundurulacaktır. Anılan işletme ve işletici kuruluşların bulunmadığı yerlerde ihtiyaç duyulan alet, teçhizat ve aksesuarlar ilgili Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüklerince Döner Sermaye Bütçesi kullanılarak temin edilecektir. Ekli “Numune Alma Kılavuzu”nda belirtilen numune alma alet ve teçhizat ile koruyucu aksesuar ve kıyafetler, işletmeler ve işletici kuruluşlarca bu Genelgenin yayımından itibaren 3 ay içerisinde temin edilerek hazır edilecektir. Öte yandan, gümrük idaresince temin edilecek olan numune alma alet ve teçhizatı, koruyucu aksesuar ve kıyafetler ile numune kaplarının kullanımına, bunların Bölge Müdürlüklerince tedarik edilmesini müteakip başlanacaktır. Bilgi ve gereğini rica ederim. Ziya ALTUNYALDIZ Bakan a. Müsteşar Ek: Numune Alma Kılavuzu DAĞITIM: Tüm Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlükleri SUNUŞ Gümrük vergilerinin tahakkuk ettirilmesi, muafiyet hükümlerinin uygulanması ya da ticaret politikası önlemlerinin belirlenebilmesi için eşyanın tarifesinin doğru olarak tespit edilebilmesi büyük önem arz etmektedir. Bunu sağlamak üzere gümrük laboratuvarına tahlil için gönderilen numunelerin, eşyayı temsil edecek şekilde alınması, analiz sonuçlarının sağlıklı ve güvenilir olması için bir gerekliliktir. Bu amaçla, gümrük laboratuvarlarımızın teknik donanım ve idari modernizasyonu gerçekleştirilmiştir. Laboratuvarlarımız, gelişmiş ülkelerin gümrük laboratuvarlarıyla eşdeğer düzeyde standart metodlar kullanarak çalışmaktadır. Laboratuvarlarımızda yapılan analizlerin sağlıklı ve güvenilir olması, tahlil için gönderilen numunelerin doğru ve usulüne uygun bir şekilde alınması ile doğrudan bağlantılıdır. Bu çerçevede hazırlanan bu kılavuz ile eşyadan alınacak numunenin standartlara uygun olması ve eşyayı temsil etmesi amaçlanmış, böylece laboratuvar analiz sonuçlarının sağlıklı, güvenilir ve hızlı bir biçimde elde edilmesi hedeflenmiştir. Bu kılavuzda, numune almaya ilişkin temel bilgiler, tanımlar ile güvenli ve temiz çalışma ortamı hakkında bilgiler yer almaktadır. Ayrıca, özellikle eşyadan numune alma işleminde kullanılacak aletler, numune Kapları ve numune alma yöntemleri eşyanın türüne göre sistematik ve açıklayıcı bir biçimde sunulmaktadır. Numune alma yöntemleri belirlenirken başta Türk Standartları Enstitüsü’nün kabul ettiği standartlar, İtalya Gümrük İdarelerinin uyguladığı uluslararası standart metodlara göre belirlenmiş numune alma, saklama ve depolama yöntemleri ile Avrupa Birliği Komisyonu tarafından AB ülkelerinin ortak kullanımı için hazırlanan ve çalışmaları halen devam etmekte olan kısaca SAMANCTA (Sampling Manuel for Customs and Tax Authorities- Gümrük ve Vergi İdarelerinde Numune Alma Kılavuzu) olarak adlandırılan numune alma kılavuzundan faydalanılmıştır. Kılavuz öncelikle analiz için eşyadan numune alan muayene memurlarının kullanımına sunulacaktır. Ayrıca kılavuzda yer alan emniyet ve güvenlik tedbirleri, tehlike sembol işaret, kod ve açıklamaları gümrüklü sahada işlem yapan tüm personele yol gösterici bir nitelik taşımaktadır. Kılavuzun, muayene memurlarımız başta olmak üzere ilgili tüm birimlerimiz ve çalışanlarımız için faydalı bir başvuru kaynağı olacağına inanıyor, kılavuzu hazırlayan Gümrükler Genel Müdürlüğü çalışanlarına teşekkür ediyorum. Hayati YAZICI Gümrük ve Ticaret Bakanı A. AMAÇ Bu kılavuz muayene ve analiz için gümrük laboratuvarlarına gönderilmek üzere tır, tank, varil, konteyner, bidon, kutu, çuval vb. çeşitli taşımacılık araçlarından katı, sıvı veya gaz haldeki her tür eşyadan numune alma usul ve esasları hakkında bilgi vermek amacıyla hazırlanmıştır. Doğru GTİP doğru analizle doğru analiz ise doğru alınmış numune ile yapılır. Dolayısıyla uygun donanım ve araçlarla eşyadan numunelerin her defasında eşyanın bütününü temsil edecek şekilde alınması büyük önem arz etmektedir. B. KAPSAM Bu kılavuz, eşyadan numune alma aşamasında uyulması gereken emniyet ve temizlik kuralları, güvenlik ve sağlık risk sembolleri ile ilgili bilgileri, kullanılan numune kapları, numune alma aletleri ve numune alma metotlarını kapsar. C. TANIMLAR ANALİZ NUMUNESİ: Bir eşyadan, eşyanın herhangi bir özelliğini tayin etmek için alınan, eşyanın tamamını temsil eden ve tahlile tabi tutulan numunelerdir. ŞAHİT NUMUNE: Analiz sonuçlarına yapılabilecek itirazların çözümünde kullanılacak, analiz numunesi ile tamamen aynı koşullarda ve aynı nitelikte eş zamanlı olarak alınan, numune ile bire bir aynı özelliği gösteren numunedir. NUMUNE ALMA: Bir numuneyi oluşturmak ve çekmek için uygulanan işlemdir. MSDS, PSDS, DS: Eşya hakkında bilgiler içeren formlardır. İngilizce ve Türkçe açılımları aşağıda sıralanan ve her türlü kimyasal madde ve eşya için hazırlanmış olan, söz konusu eşyanın ya da kimyasalın adı, taşınması, saklanması, depolanması, temasta bulunulması gereken durumlarda hangi emniyet tedbirlerinin alınması gerektiği ifade edilen bu formların beyan sahibinden istenmesi gerekmektedir. Malzeme Güvenlik Bilgi Formları söz konusu kimyasal maddelerin tehlikeleri ve güvenli kullanımları için alınacak tedbirlerle ilgili bir başvuru kaynağıdır. Kısaltmaların açılımı ve türkçe karşılıkları şu şekildedir; MSDS: “Material Safety Data Sheet”, “Malzeme Güvenlik Bilgi Formu” PSDS: “Product Safety Data Sheet”, “Ürün Güvenlik Bilgi Formu” DS: “Data Sheet”, “Bilgi Formu” D. NUMUNE ALMA İŞLEMİNİN ÖNEMI Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu belirleme ve Kalite Güvencesi bağlamında, doğru numune alımı son derece önemlidir. Belirli bir eşyanın kalitesi, özellikleri ya da kompozisyonu hakkında güvenilir ve doğru veri elde etmek için bu gereklidir. Gelişen teknoloji ve gümrük laboratuvarlarının modernizasyonu sonucunda en gelişmiş tekniklerden yararlanarak son derece hassas düzeyde eşya analizleri yapılabilmektedir. Ancak numune alımı esnasında bir hata yapılması durumunda, sözü edilen en modern teknikler bile faydasız olacaktır. Çünkü numune alımının başlangıcında yapılan bir hata, analizin tüm evrelerine taşınacak ve hatalı sonuçlar elde edilmesine ve dolayısıyla numunenin eşyayı temsil etmeyen bir tarife istatistik pozisyonunda sınıflandırılmasına sebep olacaktır. Kısaca, numunenin özellikleri ve kompozisyonu, alınmış olduğu eşyanın özellikleri ve kompozisyonu ile birebir uyuşmalıdır. Numune alınırken birkaç temel aşama gözlemlenmelidir: Numune alımının gerçekleştirildiği yer mümkün olduğunca temiz olmalıdır. Dış etkenlerin numuneyi değişime uğratmaması yönünden özen gösterilmelidir. Numune alma aletlerinin temizlenmesinde kullanılan deterjanlar veya solventler de sonucun yanlış çıkmasına neden olabilir. Buyüzden temizlik sonrası çok iyi durulama ve kurutma gereklidir. Numune alımında kullanılacak doğru ekipmanın seçilmesi son derece önemlidir. Doğru ekipman seçimi, eşyanın fiziksel ve kimyasal özellikleri ile eşyanın içinde bulunduğu konteynerlerin yanı sıra ekipmanın kendi bünyesinden numuneyi kirletecek herhangi bir madde açığa çıkarmayacak inert (etkileşime girmeyen) malzemeden yapılmış olmasına bağlıdır. Genellikle, ekipmanın paslanmaz çelik ve yüksek kalitede sentetik ya da plastik malzemeden bilhassa teflondan yapılmış olması daha uygundur. Ekipmanın hızla ve kolaylıkla temizlenebilmesi gerekir. İhtiyaca bağlı olarak tek kullanımlık numune alma aletleri uygun olabilir. Tekrar kullanılan türde olan ekipmanlarda hiçbir yarık ya da çatlak olmamalıdır. Artık materyal söz konusu çatlak içinde birikir ve kolayca çıkarılamazlar; bu, çapraz kontaminasyonun ve bellek etkilerinin kontrol edilemeyeceği anlamına gelir. Bilhassa, elektro-cilalanmış paslanmaz çelik ve teflon gibi pürüzsüz yüzeylere sahip ekipmanların kullanımı daha uygundur. Bu, numune artıklarının birikmesini önleyerek, temizliği büyük ölçüde kolaylaştırır. E. NUMUNE ALMAYA İLİŞKİN GÜVENLİK TEDBİRLERİ Numune alma ve taşınması süresince, numune alan personelin, numune donanımının ve numunenin zarar görmemesi için aşağıdaki kurallara uyulmalıdır: Numune alımına başlamadan önce sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı için gerekli tedbirlerin alınması amacıyla eşyaya ait güvenlik bilgi formu ve/veya eşya üzerindeki etiket incelenerek, tehlike sembolleri ve güvenlik ibareleri hakkında bilgi alınır. Bu sembollere ait tüm açıklamalar Ek-1’de verilmiştir. Kimyasal maddelerden numune alırken kesinlikle koruyucu plastik gözlük ve eldiven kullanılır. Gerekli hallerde yüz koruyucu siperler ve maskeler kullanılır. Eşyadan kaynaklanan buharın teneffüs edilmemesine dikkat edilir. Koruyucu aksesuarlara ait bilgiler Ek-2 Tablo.1’de verilmiştir. Eşyanın özelliği gereği ihtiyaç gösterebilecek başka koruyucu aksesuar ve kıyafetler varsa, numune alımında bunlar da ayrıca kullanılacaktır. Numune almada orijinal eşyanın hasar görmemesi için tüm önlemler numune alımından önce alınır. Numune alırken dış etkilerin (yağmur, rüzgâr, sıcaklık, toz vb.) orijinal eşya ve alınan numune üzerinde herhangi bir etki yapmamasına dikkat edilmelidir. Numune alımında kullanılacak aletler, numunesi alınan eşyaya ve amaçlanan maksada uygun olmalı, orijinal eşyayı kirletmeyecek ve kendi bünyesinden herhangi bir madde salmayacak ve herhangi bir kimyasal madde ile reaksiyona girmeyecek bir malzemeden yapılmalıdır. Numune olarak alınan maddenin de aşındırıcı özelliği hesap edilmelidir (örneğin flor ve florlu bileşikler camı aşındırır). Numune alma aparatı yüzeyi pürüzsüzleştirilmiş paslanmaz çelik, plastik (HDPE, LDPE, Teflon gibi) vb. maddelerden yapılmış olmalıdır. Numunenin tehlike arz edip etmediği numune alma etiketine yazılır. Gazlardan numune alımı sırasında, tüplerin basınçlı olduğu dikkate alınarak gerekli tedbir alınır. Numune alma sırasında açılan paketlerin, bidonların, varillerin vb. işlem sonrasında usulüne uygun olarak kapatılması gerekir. Tehlikeli sıvı maddeden musluk vasıtasıyla numune alınmasında, alınacak sıvının kaptan taşıp tehlike yaratmaması için musluk numune kabını dolduracak miktara göre ayarlanır. Hava ile kolayca bozulabilen numuneler hariç, numunelerin genleşme ihtimaline karşı konulduğu kapların üst kısmında belli bir boşluk bırakılmalıdır. Numune, taşımaya müsait olarak veya taşınırken kırılmasından doğacak sonuçların risklerini en aza indirecek bir şekilde taşınır. Sıkıştırılmış gazlarla çalışırken yanıcı veya parlayıcı gazın sebep olduğu yangını, gazı kesmeden söndürmeye çalışmayın. Basınçlı hava veya gazı toz ve kir gidermek için kullanmayın ve kimseye doğrultmayın. 12) Kerosen, gaz yağı, pentan, benzin gibi, parlayıcı (alevlenir), patlayıcı, yanıcı vb. özelliklerdeki numunelerin alımında; Önce tankın ve numune alma aparatının uygun şekilde topraklamasının yapıldığından emin olmak gerekir. Aksi takdirde statik elektrik boşalması kıvılcım oluşumuna sebep olabilir. Bu kıvılcımlar da yeterli enerjiye sahip olduklarında, alevlenebilir sıvı buharlarını tutuşturabilirler. Ayrıca, statik elektrik boşalması, personelin bir elektrik şokuna maruz kalmasına sebep olabilir. Numune alınacak tankta, parlama noktalarının üzerindeki bir sıcaklıkta alevlenen hidrokarbonların bulunması veya alevlenen hidrokarbon buharları veya sisleri oluşması durumunda statik elektriğin doğurabileceği tehlikeleri önlemek için tedbirler alınmalıdır. Bilhassa deponun üstündeki boşlukta parlayıcı buhar-hava karışımının oluşmasına sebep olan temiz, rafine edilmiş uçucu ürünler ihtiva edenler olmak üzere, depolama tankları, karayolu tankerleri, demiryolu tankerleri, gemiler veya mavnalardan dolum esnasında numune alınmamalıdır. Kıvılcım meydana gelmesini önlemek için, numune alınırken, numune alma hattı, devamlı surette topraklanmış vaziyette tutulmalıdır. - Parlama noktasının üstünde veya parlama noktasına yakın bir sıcaklıkta veya içinde gaz bulunan tanka doldurulan kerosen, gazyağı gibi temiz, rafine edilmiş, uçucu ürünlerden numune alınması durumunda, transferin veya dolumun tamamlanmasından sonra 30 dakika dinlendirilmeden, iletken özellikteki hiçbir numune alma cihazı tanka sokulmamalıdır. - Alevlenebilen buharların olması muhtemel alanlarda, kıvılcım çıkarabilecek ayakkabılar giyilmemelidir. - Kuru bölgelerde lastik ayakkabılar giyilmemelidir. - Elbiseler, pamuk, keten, veya yünden yapılmış olmalı, sentetik elyaflı elbiseler giyilmemelidir. - Atmosferik elektrik hareketliliğinin veya yağışlı fırtınaların olduğu zamanlarda numune alma işlemi yapılmamalıdır. - Numune alan personel, üzerinde olabilecek statik elektriği topraklamak için, numune alma işlemine başlamadan hemen önce, numune alma açıklığından en az uzaklıktaki tankın bir kısmına temas etmelidir. - Şekil.1’de sıvının içinde bulunduğu ve aktarılacağı kapların ve numune alma aparatının iletken (çelik gibi metalden yapılmış) özellikte olduğu durumda topraklama 1 numara ile, sıvının aktarılacağı kabın yalıtkan (cam gibi) olduğu durumda topraklamanın nasıl yapılacağı ise 2 numara ile gösterilmiştir. Sekil 1. Topraklamada kullanılan düzenek. F. NUMUNE ALMAYA İLİŞKİN TEMİZLİK KURALLARI Numune alımı esnasında temizlik şartlarına riayet etmek, en az emniyet kuralları kadar önemlidir. Numunenin ve numune alan personelin zarar görmemesi için aşağıdaki temizlik kurallarına uyulmalıdır: Bütün numune alma cihazlarının ve numune kaplarının kullanım esnasında temiz ve kuru olmasına dikkat edilmelidir. Numune alma cihazları uygun bir fırça ile önce sıcak bir deterjan çözeltisi ile temizlenir sonra bolca çeşme suyu ile durulanıp az miktar saf su ile çalkalandıktan sonra kurumaya bırakılır. Eser miktarda madde kalıntıların temizlenmesi ise sıcak su ile yapılmalıdır. Sabun veya deterjanın yeterli temizliği sağlamadığı durumlarda, yıkama çözeltisi olarak bilinen kromik asit çözeltisi kullanılabilir. Madeni yağlar, motorin gibi yağlı numunelerde kullanılan aletler numunenin çözündüğü uygun bir organik çözücü ile temizlenir. Numune alma işlemi esnasında, alınan numunenin veya numunesi alınacak eşyanın hiçbir şekilde kirlenmemesine azami dikkat edilir. Numune kabı, numune alındıktan sonra derhal kapatılmalıdır. Numune alma işlemi süresince, numuneyi alan kişi taşıma, aktarma ve depolama esnasında yabancı madde bulaşması ve numunenin kirlenmesinden kaçınmak için dikkat göstermelidir. Numune alma işleminden sonra numune alma cihazı hemen temizlenmelidir. Numune alma işlemi sırasında mutlaka eldiven kullanılmalıdır. G. NUMUNE KAPLARINA İLİŞKİN GENEL ÖZELLİKLER Numune alımı kadar numunenin içine konulacağı kaplar da önem arz eder. Numune kaplarında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: Numune kapları, içine konulan eşya ile reaksiyona girmeyen, korozyona uğramayan, dayanıklı, kaynaksız, eksiz, sızıntısız, vidalı kapakların kullanımına uygun ve güvenli mühürleme özelliğine sahip olmalıdır. Kabın yapıldığı malzemeler cam, bazı plastikler (örn. HDPE, PP, PET) veya bazı metallerden (Paslanmaz çelik, alüminyum) olabilir. Kabın şekli ve kapasitesi, numune alınacak ürünün gereksinimlerine uygun olmalıdır. Numune Kapları metal veya plastik malzemeden yapılmış vidalı kapakla veya uygun bir kapak (hermetik kapak, sızdırmaz kapak) ile sıkıca kapatılmalıdır. Gerekli ise kapağın hava geçirmez bir plastik contası olmalıdır. Kabın kapatılmasını müteakip emniyet mührü açılmayı önleyecek şekilde tatbik edilmelidir. Kullanılan tüm kapak ve contalar, çözünmeyen, emici olmayan, yağ geçirgenliği olmayan ve numunenin kokusuna, aromasına, özelliklerine ve bileşimine etki etmeyecek nitelikte olmalıdır. Kapaklar, koku geçirgenliği olmayan materyalden yapılmış veya kaplanmış olmalıdır. Kullanımı uygun numune kapları ve numune alma aletleri Ek-3 ve Ek-4’te liste halinde verilmiştir. Ek-6 da ise tahlile tabi tutulacak eşyadan alınacak numunelerin asgari miktarı, saklanması ve taşınmasına ilişkin referans bir tablo verilmiştir. Söz konusu tablo bağlayıcı olmayıp yol gösterici niteliktedir. Bu tabloda ismen yer almayan eşya ile farklı özellikler gösteren eşya için kılavuz kapsamında verilen bilgiler doğrultusunda işlem yapılacaktır. H. NUMUNE ALMA TÜRLERİ 1.Nokta Numune (İlk Numune): Partinin herhangi bir yerinden alınan az miktardaki numunedir. Akış halindeki sıvılar için pompalama işlemi esnasında belirli bir zamanda boru hattından alınan numunedir. 2.Paçal Numune (Birleşik Numune): Partiyi temsil eden bir numune elde etmek için, çok sayıda alınan ilk numunelerin bir araya getirilmesi ve karıştırılması suretiyle elde olunan numune miktarıdır. Birleşik numunenin normal tipleri, aşağıda belirtilenlerden birine göre yapılan numune birleştirme işlemiyle elde edilir: Eşit oranlarda sırasıyla üst, orta ve alt seviye numunelerinin alınması ve biraraya getirilmesi. Eşit oranlarda sırasıyla üst, orta ve emme seviyesi numunelerinin alınması ve bir araya getirilmesi. Homojen olmayan eşyadan, üçten fazla seviyeden alınan bir seri nokta numunesinin temsil ettikleri eşya miktarı oranlarına göre alınması ve biraraya getirilmesi. Muhtelif tanklardan ve gemi bölmelerinden temsil ettikleri miktarlarla orantılı olarak alınan farklı nokta numunelerinin biraraya getirilmesi. 3.Temsili Numune (Laboratuvar Numunesi): Paçal numuneden alınan, partinin özellik ve durumunu bütünüyle temsil eden ve analiz için laboratuvara gönderilecek miktardaki numunedir. 4.Ortalama numune: İlk numunelerden alınan uygun oranların karışımıdır. 5.Yüzey numunesi: Eşyanın yüzeyinden alınan üründür. 6.Üst seviye numunesi: Eşyanın bulunduğu kapta kapladığı hacmin yüzeyinden itibaren derinliğinin altıda biri kadar aşağıda olan seviyeden alınan nokta numunedir. 7.Orta seviye numunesi: Eşyanın bulunduğu kapta kapladığı hacmin yüzeyinden itibaren derinliğinin yarısı kadar aşağıda olan seviyeden alınan numunedir. 8.Alt seviye numunesi: Eşyanın bulunduğu kapta kapladığı hacmin yüzeyinden itibaren derinliğinin altıda beşi kadar aşağıda olan seviyeden alınan numunedir. 9.Emme seviyesi numunesi: Sıvı eşya için, tanktan dışarıya pompalandığı en düşük seviyeden alınan numunedir. 10.Tepe numunesi: Eşya yüzeyinden aşağıdaki seviyeden alınan nokta numunesidir. 11.Dip numunesi: Eşyanın bulunduğu kabın en alt kısmından alınan numunedir. 12.Sürekli olmayan numune: Bir sıvının akışından ara sıra alınan numunedir. 13.Sürekli numune: Bir sıvının akışından sürekli olarak alınan numunedir. 14.Devamlı numune: Bir numune alma kabının, petrol üst seviyesinden dibe kadar indirilip, dışarı alındığında kabın yaklaşık dörtte üçü dolu olacak bir hızla hareket ettirilmesi suretiyle elde edilen numunedir. 15. Dörtleme metodu ile azaltılmış numune: Eşyanın çeşitli bölgelerinden alınan tüm numuneler bir araya getirilerek birleştirildikten sonra düz bir yüzeyde yayılarak üstü düzlenir. Dört eşit parçaya bölünerek karşılıklı iki parçası atılır, kalan kısım karıştırılarak istenen miktarda numune kalıncaya kadar aynı işleme devam edilir. 1. KATILAR 1. Katı Eşya İçin Numune Kapları Toz, partikül (iri taneli veya çok ince teneli), granül, tablet, pelet ve macun formundaki eşya katı madde olarak işlem görür. Katı haldeki eşya için en az 250 gr’lık numune kabı kullanılmalıdır (katılardan alınacak numune miktarı en az 250gr’dır). Numune kapları yüksek kalite plastikten (HDPE, PC, PET, PP, PVC) veya cam malzemeden yapılmış ve ağzı geniş olmalıdır. Güneş ışığı ile bozulabilecek eşya için ışık geçirmeyen opak koyu renkli plastik veya cam numune Kapları tercih edilmelidir. Özellikle kağıt ve tekstil türü eşya için uygun ebatlarda, yüksek kalite plastikten yapılmış sızdırmaz ve emniyet kilitli torbalarda kullanılabilir. Katı eşyaya uygun numune kabı türleri Ek-2’de Resim 1’de gösterilmiştir. Muayene memurunca ağzı emniyet mührü ile kapatılmış numune kabı, üzerine sabit mürekkepli kalemle gerekli bilgiler yazılmış olan numune etiketinin numune kabının kapağına değil kabın kendisine yapıştırılarak kapatılmalıdır. 2. Katı Eşya İçin Numune Alma Aletleri a) Yığın halindeki katıdan numune alma sondası Yığın halinde, çuval, fıçı ve teneke gibi kaplar içinde bulunan, taneleri aynı büyüklükte ve . den iri olmayan eşyadan numune alınması için Ek-2’de yer alan Resim. 2a ve 2b’de gösterilen tipte sondalar kullanılır. b) Kuru toz haldeki eşyadan numune alma sondası Kuru toz haldeki eyadan numune alma sondaları ucu açık oluk şeklinde aletlerdir. Bunlar enine kesiti C şeklinde veya yarı dairesel olup, malzeme içine bir delik açar (Ek-2, Resim.3’de örnek olarak gösterilmiştir). Alet istenilen derinliğe ulaştığında, sapından döndürülerek numunenin oluktan içeri girmesi sağlandıktan sonra geri çekilerek numune alınır. c) Dökme ve yığın eşyadan numune alma kürek ve kepçeleri Dökme ve yığın haldeki katı eşyadan numune almada kullanılan kürek, kepçe, kaşık ve spatulalar, numune alma tipine ve eşyanın özelliğine uygun boyutlarda Ek-2 de Resim.4’de örnekleri verilen, pürüzsüz yüzeye sahip plastik veya paslanmaz çelikten olmalıdır. 3. Katı Eşyadan Numune Alma a) Dökme Eşyadan Numune Alma Vagon, kamyon, gemi ambarı vb. taşımacılık araçlarıyla gelen katı haldeki dökme eşyanın numunesi eşyanın içinde bulunduğu kabın değişik yerlerinden alınan ilk numunelerin karıştırılmasıyla elde edilir. Katı maddelerden numune alma işlemi katının homojenliğine göre değişim gösterebilir. Laboratuvara gönderilecek numune, katı haldeki eşyanın homojenliğine bağlı olarak elde edilmelidir. Bunun için; • Homojen haldeki dökme eşyadan numune alımında aşağıdaki yöntem kullanılmalıdır: - Uygun numune alma aleti ile yığının değişik noktalarından ilk numuneler alınır. - Alınan bu ilk numuneler kuru, düzgün ve temiz bir yüzeye yayılır. - Numuneler aşağıdaki şekildeki gibi rastgele numaralandırılmış bölümlere ayrılır. - Numaralandırılmış bölümlerin her birinden yeni ilk numuneler alınır. - Alınan bu numuneler ikişerli olarak karıştırılır ve tekrar ilk numune alınır. - Karıştırma ve ilk numune alma işlemi numune ve şahit numune için yeterli miktar kalıncaya kadar devam eder. Numune alınacak bölgelerin tespit edilmesi Analiz edilecek son numunenin elde edilişi i) 25 tona kadar olan partilerin üst, orta ve alt kısımlarından sonda ile ürünün tamamını temsil edecek kadar en fazla birer kg alınarak yapılan paçaldan yaklaşık 1 kg’lık son numune hazırlanır. Son numunenin 250 gr’lık miktarı numune, bir diğer 250 gr’lık miktarı şahit numune olarak ayrı kaplara konularak etiketlenir. ii) 25 - 100 ton arasındaki partilerin üst, orta ve alt kısımlarından sonda ile ürünün tamamını temsil edecek kadar ve en az 5-6 yerden ve en fazla birer kg alınarak yapılan paçaldan yaklaşık ’lık son numune hazırlanır. Son numunenin 250 gr’lık miktarı numune, bir diğer 250 gr’lık miktarı şahit numune olarak ayrı kaplara konularak etiketlenir. iii) 100 - 1.000 ton arasındaki partilerin üst, orta ve alt kısımlarından sonda ile ürünün tamamını temsil edecek kadar ve en az 6-7 yerden ve en fazla birer kg olmak üzere numune alınarak yapılan paçaldan yaklaşık ’lık son numune hazırlanır. Son numunenin 250 gr’lık miktarı numune, bir diğer 250 gr’lık miktarı şahit numune olarak ayrı kaplara konularak etiketlenir. iv) 1.000 tondan fazla olan partilerin üst, orta ve alt kısımlarından sonda ile ürünün tamamını temsil edecek kadar ve en az 8-9 yerden en fazla birer kg alınarak yapılan paçaldan yaklaşık son numune hazırlanır. Son numunenin 250 gr’lık miktarı numune, bir diğer 250 gr’lık miktarı şahit numune olarak ayrı kaplara konularak etiketlenir. v) Gemi ile gelen dökme ürünlerden numune alınırken ambarlar ayrı ise her bir ambardan ayrı ayrı sonda ile üst orta ve alt kısımlardan 2’şer defa en fazla bir kg numune alınarak yapılan paçaldan ilk 1.000 ton için daha sonraki her 1.000 ton için birer kg son numune hazırlanır. Son numunelerin her biri önceki basamaklarda belirtildiği gibi numune ve şahit numune olarak ayrı ayrı etiketlenir. • Homojen olmayan (taneleri aynı büyüklükte olmayan) dökme eşyadan numune alma noktaları, eşyanın bulunduğu kabın (vagon, kamyon, gemi ambarı vb.) büyüklüğüne göre, aşağıda belirtildiği gibi seçilmelidir: - 15 tona kadar olan taşımacılık araçlarından; 5 numune alma noktası vardır (ortadan ve yanlardan yaklaşık olarak en az içeriden ve çeşitli derinliklerden- , 2m’likuygun uzunluktaki sondalar kullanılarak). - 15-30 tonluk olanlarda; 8 numune alma noktası vardır - 30 - 50 tonluk olanlarda; 11 numune alma noktası vardır Bu şekilde alınan örnekler birleştirilir, karıştırılır ve dörtleme tekniğiyle azaltılarak elde edilen numuneden yaklaşık 250 gramı laboratuvara tahlil için gönderilir (şahit numune içinde aynı azaltılmış numuneden bir diğer 250 gr’lik kısım alınır). Ancak alınan örneklerin teknik olarak birleştirilmesinin mümkün olmaması halinde örnekler laboratuvara ayrı ayrı gönderilmelidir. b) Varil, Çuval, Kutu ve Benzeri Kaplardan Numune Alma Varil, çuval, kutu ve benzeri ambalaj içinde bulunan aynı tür eşyanın numunesi, her ambalaj türünden ayrı örnekler alınarak bunların birleştirilmesi ve sonrasında dörtleme yöntemiyle azaltılmasıyla elde edimelidir. Varil, çuval, karton kutu, tahta sandık ve benzeri ambalaj içindeki ürünlerden alınacak ilk numuneler Çizelge-1’e göre gelişigüzel yerlerden alınır. Çizelge-1 Varil, Çuval, Kutu ve Benzeri Kaplardan Numune Alma c) Metal ve Alaşımlardan Numune Alma Düzgün kalıplı parçalar halindeki metal ve alaşımlarından tüm eşyayı temsil etmesi için 3’ten az 10’dan fazla olmamak kaydıyla her 1000 ton için 1 adet örnek alınır. Bu örnekler biraraya getirilmek suretiyle numune elde edilir (1000 ton ve 1000 tona kadar olan eşya için 3 adet örnek, 1000 tondan fazla olan eşya için her 1000 ton’luk artışa karşılık 1’er adet daha örnek ve 8000 ton ve daha fazla olan eşya için 10 adet örnek alınır). Numune alınmasının mümkün olmadığı veya eşyaya zarar verdiği hallerde Gümrük Yönetmeliği’nin 198 inci maddesi uyarınca “...eşyanın bütünü laboratuvara gönderilir. Ancak, eşyanın bütününün laboratuvara gönderilmesinin mümkün olmadığı hallerde, üretici firma tarafından tahlil edilebilir şekilde hazırlanmış olan ve eşyayı temsil eden bir numune laboratuvara gönderilir.” d) Kağıt ve Mensucattan Numune Alma Levha, tabaka, rulo (plastik, kağıt, mensucat vb.) eşyalardan numune alınırken, örnek eşyayı temsil edecek ve en az iki analize yetecek miktarda her partiden en az 5 ilk numune olacak şekilde alınması suretiyle numune elde edilir. Kumaş ve benzeri mensucattan alınan ilk numunelerin eni sabit boyu en az . olmalıdır. Filament demetleri için ilk numuneler en az . uzunluğunda olmalıdır. İplikler orjinal çile ve bobbin şeklinde numune olarak alınmalı ve numune etiketinin bobindeki ipliğin üzerine değil, masurasına yapıştırılarak numuneye zarar vermesi engellenmelidir. e) Perakende Ambalajlı Eşyadan Numune Alma Perakende satışa hazırlanmış hava geçirmez halde ambalajlanmış eşya için en küçük ambalaj numune olarak kabul edilir. Çizelge-2’ye göre ilk numuneler alınır ve dörtleme yöntemiyle (ambalajından çıkarılmadan) ambalaj bazında rastgele azaltılarak laboratuvara gönderilecek temsili numune hazırlanır. Çizelge-2 Ambalajlı Ürünlerden Numune Alma f) Ambalajlı Eşyadan Numune Alma Ambalajlı kaplarda bulunan parça, toz veya hamur kıvamındaki numuneler doğrudan hava ile temas etmeyecek şekilde alınır. Bu numuneler en az 3 ayrı kaptan olmak kaydıyla tüm kapların %5’inden alınır. g) Gıda Ürünlerinden Numune Alma Gıda eşyasının perakende ambalajda olması durumunda Çizelge-2’de belirtilen şekilde, yığın halinde olması durumda ise Çizelge-1’e göre numune alınır. I. SIVILAR 1. Sıvı Eşya İçin Numune Kapları Sıvı haldeki numuneler için kullanılacak kaplar cam, yüksek kalite plastik veya metal malzemeden yapılmış, numunenin uçuculuğuna göre tercihen dar ağızlı, vidalı tapalı kapak kullanımına uygun, kapak ve numune kabı üzerinde güvenlik mühürünün tel veya plastikten uzantısının geçirilebileceği kulakçıkların bulunduğu numune kapları kullanılmalıdır. Petrol ürünlerinde ve alkollerde en az , diğer sıvı numunelerde en az 1/2 litre numune alınması gerektiği göz önünde bulundurularak uygun ebatlardaki numune kapları tercih edilmelidir. Petrol numunelerinde 1 litrelik alüminyum veya cam şişeler tercih edilmelidir (Non lineer polietilen’den yapılan kaplar kullanıldığında, numune kirlenir veya numune kabı bozulur). Benzin ve motorin için bir litrelik, sızdırmaz kapaklı, cam şişeler; kalorifer yakıtı, fueloil, ham petrol numuneleri için 1 litrelik cam sızdırmaz kapaklı kavanozlar veya şişeler kullanılmalıdır. Motor yağları veya bazyağ numuneleri için 1 litrelik sızdırmaz kapaklı cam şişe veya kavanoz kullanılmalıdır. Işığa karşı duyarlı olan sıvı eşyadan numune alırken koyu renkli cam şişeler kullanılması tercih edilmelidir. Sıvı eşyalar için uygun numune kapları Ek-2 ve Resim.5’de gösterilmiştir. 2. Sıvı Eşyayı Karıştırma Yöntemleri Sıvı haldeki eşyadan numune almadan önce kabın çalkalanması ya da eşyanın karıştırılması gerekir. Eşyanın içinde bulunduğu kabın türüne ve büyüklüğüne bağlı olarak, aşağıda anlatılan yöntemlerden uygun olanı ile karıştırma işlemi yapılır. a) Küçük Kap İçeriklerinin Karıştırılması: • El ile çalkalama: Kapasitesi 10 litreye kadar olan kaplar, kapaklarının sızdırmaz olduğundan emin olmak kaydıyla, en az 8-10 defa alt üst edilerek çalkalanabilir. • Kabı alt üst etmeden karıştırma: Kapasitesi 10- arası kaplar, içlerinde sıvıdan artan bir nefesleme boşluğu varsa, kap dibi zeminden kaldırılmadan, sağ-sol ve ileri-geri hareketlerle etkili bir şekilde karıştırılabilir. b) Variller, Fıçılar ve Sığ Tankların (derinliği 1.8m’ye kadar olan) Karıştırılması • Git-gel tipi çalkalama: Kap üzerinde yeterli nefesleme boşluğu varsa, uygun bir destek üzerine oturtulan kap, hızla ileri-geri sallanarak karıştırılabilir. Mantar gibi destek bir madde ile doldurulmuş sağlam bir torba, destek olarak kullanılabilir. Kenarları sert ve kalın olan destek altlıklar kullanılmasından kaçınılmalıdır. • Yuvarlayarak karıştırma: Kap üzerinde yeterli nefesleme boşluğu varsa, yan yatırıp yuvarlama ile karışma sağlanabilir. Yuvarlama yönü uygun bir periyotta ters döndürülmeli. Yuvarlamalı bir çift git-gel hareketi, bir döngü kabul edilerek, en az 20 döngülük bir karıştırma işlemi uygulanmalıdır. • Mekanik Karıştırma: Mekanik karıştırıcılar kol gücü ile basınçlı hava ile veya elektrik motoru ile tahrik edilebilir. Mekanik karıştırma tertibatının, karıştırma milindeki bağlantı parçalarının ölçüleri, sistemin bu kısmının sıvı kabına girmesine uygun olmalıdır. Bu tipteki karıştırıcıların, kabın iç çeperine çarparak zarar vermemesi için dikkatli olunmalıdır. Çeşitli türdeki mekanik karıştırıcıların kullanımında dikkat edilmesi gereken hususlar aşağıda sıralanmıştır: Yüksek Kesmeli Mekanik Karıştırıcıyla yapılan homojenleştirmede; - Dönen elemanı kabın dibinden en fazla yükseklikte olmalı, - Yaklaşık 3000 devir/dakikada karıştırılmalı, - Numune kabının kapağı içindeki bir salmastra arasından çalıştırılmalı, - 5 dakikalık süre ile karıştırılmalı, - Karıştırma sırasında sıcaklık yükselmemelidir. Harici Karıştırıcı ve Devridaim ile yapılan karıştırma işlemlerinde; - Küçük bir pompa kullanılarak, küçük çaplı boru içinde monte edilmiş sabit bir karıştırıcıdan devridaimle geçirilerek dıştan karıştırılmalı, - Kabın içeriği dakikada en az bir defa devrettirilmeli, - 15 dakikalık süre ile karıştırılmalı, - Numunenin tamamı iyice karıştırıldığında gerekli miktarda deney numunesi pompa çalışırken devridaim hattındaki bir vanadan alınmalıdır. • El ile karıştırma: Şekildeki piston tipi karıştırıcının disk alanı, sıvıda yeterli hareketi sağlayacak kadar büyük, kütlesi ise kol gücü ile hızlı hareketinin kolaylığı bakımından hafif olmalıdır. Bu tip karıştırıcı çok fazlı sıvıların ve emülsiyonların karıştırılması için uygundur ancak dibe çöken katılar varsa uygun değildir, (şekildeki ölçüler mm cinsinden verilmiştir) c) Derin Tankların Karıştırılması Derin tanklara doldurulmuş sıvıların karıştırılması için tanka kalıcı bir tertibat olarak eklenmiş, imalattan hazır karıştırıcılar bulunmalıdır. Pompalama ile karıştırma: Çok büyük tanklardaki sıvıların karıştırılması, sıvı içine daldırılmış bir jet içinden, sıvı dışındaki bir pompa yardımıyla devridaim püskürtmesi sağlanarak karıştırma tekniğidir. 3. Sıvı Eşyadan Numune Alma Aletleri Numune alma aletleri, cam, metal veya uygun bir plastik malzemeden (polipropilen gibi) imal edilmiş olmalıdır. Numune alma aletleri numune alma kapları gibi, numunesi alınacak eşya ile kimyasal bir etkileşime girmeyecek ve yüzeyi pürüzsüz yapıda olmalıdır. Alevlenebilir sıvılar için kıvılcım oluşturmayacak bir malzemeden imal edilmiş olmalıdır. Elementel flor gibi aşındırıcı özelliğe sahip sıvılar için kullanılan numune alma aparatı teflon ya da plastik bir malzemeden yapılmış olmalıdır. Florlu bir sıvıdan numune almak için cam malzeme kullanılmamalıdır. Çok saf sıvılar için numune almada tek kullanımlık aparatlar kullanılması tercih edilmelidir. Bu tip tek kullanımlık numune alma aparatları aynı zamanda çok yapışkan ya da temizlenmesi oldukça zor numuneleri almak için de kullanılabilir. a) Fıçı, Varil ve Benzeri Kaplardan Numune Alma Aletleri • Kepçeler Yüzeyden numune almak için kullanılır. Tipik bir örneği Ek-2 Resim.6’da gösterilmiştir. Kepçenin hacmi 100 ml ile 1000 ml arasında, sapının uzunluğu ise ile arasında numunesi alınacak eşyanın özelliğine ve içinde bulunduğu kabın boyutlarına göre değişebilir. Özellikle kıvamlı sıvılardan numune alma için uygundur. • Sifonlar ve Pompalar Sıvı eşya büyük varillerde ise sifonlar, ayak pompalı ya da el pompalı numune alma cihazları kullanılır. Çok kıvamlı sıvılar için uygun değildirler. Numunesi alınacak eşyanın homojenliğinden emin iseniz yada uygun karıştırma yöntemiyle homojen hale getirildiyse, sifon ve pompalarla alınan örnekler doğrudan numune kabına aktarılır. Ek-2 de Resim.7a ve 7b’de bu tip aletlere örnekler verilmiştir. • Numune Alma Tüpleri ve Sondalar Numune alma tüpü, uzunluğu boyunca birbiri içine dönmesine uygun şekilde sıkı yerleştirilmiş eş merkezli metal iki tüpten meydana gelir. Her iki tüp üzerinde tüplerin dairesel çevresine yaklaşık 1/3 ü kadar bir seri hâlinde iki açıklık bulunur. Bu konumda tüp açılır ve sıvı girer. Bir başka tipteki numune alma tüpü, numunenin alınacağı sıvının homojen yapıda olduğu biliniyor ise kullanılır. Alet 20- çaplı ve 400- uzunluğunda, metal veya kalın çeperli cam tüpten ibarettir. Her bir numunenin alınması için tüp ilk önce başparmak veya kapakla tepe kısımdan kapatılır ve istenilen derinliğe ulaşıncaya kadar daldırılır. Daha sonra sıvı girişi için kısa bir süre açılır ve sonra tekrar kapatılır ve çıkarılır. Sondalar, uzunluğu boyunca bölümlere ayrılmıştır. Bölümleri açmak ve kapamak için D şeklinde metal bir küvet bulunmaktadır. Aletin çapı 25 mm- olabilir. Alet kapalı şekilde daldırılır ve sıvı girişi için kapak yukarı doğru çekilir, daha sonra kapak kapatılır ve çıkarılır. Ek-2 ve Resim.8’de tüp ve sondalara örnekler gösterilmiştir. • Çok Uçucu Sıvılar İçin Kullanılan Şişeler Çok uçucu özellikteki sıvılardan numune almak amacıyla Ek-2, Şekil.1’daki gibi bir düzenek kullanılır. İki şişe birbirine seri olarak bağlanır. Numune birinci şişe ile alınır. Meydana çıkan gazlar ise ikinci şişe ile toplanır. Sıvı önce birinci şişeyi alttan üste doğru doldurup sonra ikinci ve üçüncü şişelere geçer. Numune, uçucu kısımları en fazla oranda ihtiva eden birinci şişeden alınmalıdır. Şişenin ağzı mantar ile kapatilir. b) Tanktan Numune Alma Aletleri • Numune alma kafesi Tank içinde belirli herhangi bir seviyeden nokta numunesi alma aletidir. Metal veya plastikten, kullanılan kabı tutmaya uygun olarak imal edilmiş tutucu veya kafes olmalıdır. Kafes ve kap birlikte, numune alınacak malzemenin içine kolayca dalacak kütleye sahip olmalı ve kabın istenilen seviyede doldurulması mümkün olmalıdır. Numune alma kafesine uyacak uygun boyutlarda şişelerin kullanılması gerekir. Kütlesi arttırılmış kutulardan diğer kaplara aktarma yapılırken uçucu kısımların kaybı söz konusu olduğundan, uçucu ürünlerden numune alınırken genellikle numune alma kafesleri, kütlesi arttırılmış kutulara tercih edilir. Ek-2 Şekil.2’de örnek olarak gösterilmiştir. • Kütlesi Arttırılmış Numune Alma Kutusu Tank içinde belirli herhangi bir seviyeden nokta numunesi alma aletidir. Numune alma kutusunun kütlesi, numune alınacak malzemeye kolaylıkla dalacak şekilde arttırılmalıdır. Üst, orta, alt veya emme seviyesi numuneleri almak için kullanıldığında, daldırma mekanizması kutuya, kapak sert bir çekmede açılabilecek şekilde bağlanmalıdır (Ek-2 Şekil.3’e bakınz). •Seviye Numunesi Alma Cihazı Cam, metal veya plastik malzemeden yapılmış, sıvı içine daldırıldığı sırada sıvının içinden serbestçe geçmesine imkan vermek üzere iki ucu açık bir borudur. İstenilen seviyede alt ucunun kapatılması muhtelif mekanizmalarla sağlanabilir. Pirinçten imal edilmiş olup nikelaj ile kaplıdır. Hacmi 1 litredir. Batması için yeterli ağırlıkta olup gövdeye sağlam monte edilmiş ip bağlama kulpludur. Numune kabının altındaki ve üstündeki kapaklar sıvının içine girdiğinde açılan ve içinden çıkarırken kapanan tertibatlıdır. Tankın içindeki sıvının seviye numunesini (dip-orta-üst) almada kullanılır. Bunun için numune kabı sıvının içine daldırılır ve istenilen derinliğe inildiğinde tel yardımıyla kapaklar açılır. Numune almak istediğiniz yerde durdurduğunuzda, o seviyenin numunesi kabın içindedir. Numune kabını yukarıya çektiğinizde kapaklar kapanır ve numune yukarıya alınır (Ek-2 Resim.9’a bakınız). •Daldırıldığında Tersine Dönebilen Numune Alma Şişesi Bu aparatlar, ham yağlar, mineral yağlar, benzin, kerosen, yakıtlar, yağlama yağları gibi sıvı numunelerin alımında kullanılır. Hacmi 1000 ml dir. Kapalı ucundan delikli bir plaka ve açık ucundan sağlam bir tel kulpu olan çapında ve uzunluğunda bir silindirden ibarettir. Bu alet tank içindeki sıvıya daldırılır. Gerekli derinliğe ulaştığında ip aniden çekilir. Silindir kendiliğinden düşey durumuna gelir ve sıvı dolar. İçine daldırılmış üstü açık bir silindir ve silindirin içinden muntazam sıvı akışını sağlayan bir tip vanadan oluşur. Daldırma işlemi tamamlandığında vana kapanır ve sıvı numune aletin ulaştığı derinlikten alınır (Ek-2 ve Şekil.2’ye bakınız). •Dip Numunesi Alma Cihazı Tankın dibine indirildiğinde, tankın tabanına temasla açılan ve yukarı çekildiğinde kapanan bir vana veya benzeri kapatma elemanı ihtiva eden numune alıcılardır (Ek-2 Şekil.3’e bakınız). •Devamlı Numune Alma Cihazı Gerektiğinde dolumu sınırlayan bir cihazla teçhiz edilmiş veya kütlesi arttırılmış bir kafes içine yerleştirilmiş bir kaptır. Ancak düzgün bir hızla doldurma için uygun değildir. 4. Sıvı Eşyadan Numune Alma: Sıvı haldeki eşyadan numune almadan önce kabın çalkalanması ya da eşyanın karıştırılması gerekir. Varil, bidon, vb. ambalajlanmış şekillerdeki sıvılar kolayca karıştırılıp çalkalanabilir. Bu işlem esnasında sıvı maddenin hava ile temasından kaçınılmalıdır. Çok büyük sıvı tankların içi gerekli karıştırma tertibatı ile donatılmışsa ve pratik olarak da mümkünse, karıştırma yaparak veya tank içine batırılmış jetlerden tank muhtevası, pompalanıp geri döndürülerek homojenlik sağlanır (İ- 2.maddesinde sıvı eşyayı karıştırma yöntemleri ile ilgili bilgi verilmiştir). Karıştırılarak istenen şekilde homojen hale getirilebilen ve fazların (katmanların) geriye ayrılması çok çabuk olmayan, çok fazlı sıvılardan numune alma işlemi, tek fazlı sıvılardaki gibidir. Fazlar kolay karışmıyorsa, karıştırma işlemini hiç yapmadan ve her fazdan ayrı numune alınıp karıştırılır. Örneğin, kabın üstünden, ortasından ve dibinden örnekler alınır ve bunlar birleştirilir. Numune alma işlemi, bir tankın veya daha büyük bir kabın farklı seviyelerinden ayrı numune almayı gerektirebilir. Böyle hallerde, numunelerin sıra ile yüzeyinden kabın dibine doğru alınması gerekir. Macun halinde koyulaşmış, donmuş, içinde katı maddeler içeren sıvılardan numune almadan önce eşya karıştırılır, katı maddeler dibe çökmeden değişik bölgelerden örnekler alınır. Bu örnekler birleştirilerek numunenin orijinal eşyayı temsil etmesi temin edilir. a) Fıçı, Varil ve Benzeri Kaplardan Numune Alma Fıçı, varil, tank ve benzeri kap içinde bulunan sıvıların yapılan kontrol sonunda tek fazlı olduğunun anlaşılması halinde herhangi bir yerinden sifon ya da pompa ile numune alınır. Sıvının birden fazla fazdan oluşması halinde uygun numune alma aleti kullanılarak sıvının üst, orta, dip ve yüzey seviyelerinden yada fazlar açıkça görülebiliyorsa her farklı fazdan nokta numuneler alınır. Bu şekilde her fazdan ayrı ayrı alınan seviye numuneleri bir kapta birleştirilir. İyice karıştırıldıktan sonra . lik şişelere doldurularak numune oluşturulur. Şişelerin ağızları kapatılıp mühürlenerek eşyanın tüm özelliklerini gösteren etiket numune kabı üzerine bozulmayacak şekilde yapıştırılır. Durgun haldeki sıvı çözünmemiş katı madde ihtiva ediyor ise numune, sıvının tamamı iyice karıştırılarak ve katı kısım henüz dibe oturmadan alınır. b) Tanktan Numune Alma Tanklardan numune almaya tank muhteviyatı durgunken başlanır. Tanktan numune almak için kullanılacak teknikler şunlardır: Nokta numune alma Devamlı numune alma Bütün seviyelerden numune alma Nokta numunesi alma tekniği kullanılırsa, sırasıyla önce üst, orta ve alt seviye (eşyanın içinde bulunduğu kaba bağlı olarak “alt seviye” yerine “emme seviyesi”) numuneleri alınır. Bu numuneler alındıktan sonra, tank muhteviyatının homojenliği sağlanmış ise, numuneler eşit oranlarda birleştirilebilir. Tank muhteviyatının homojen olmadığı durumlarda ise, her bir seviye numunesi ayrı ayrı numune olarak laboratuvara gönderilmelidir. c) Dikey Silindirik Tanklardan Numune Alma Nokta Numuneler: Numune alma şişesi, ağzı istenilen seviyede olacak şekilde sıvı içine daldırılır, uygun mekanizma ile ağzı açılır ve dolana kadar istenilen seviyede tutulur. Tepe numunesi alınması durumunda, mantarı çıkartılmış numune alma şişesinin boyun kısmı sıvının hemen üstünde kalacak şekilde dikkatlice daldırılır ve numune alma kabı yüzeyden aşağıda olacak şekilde aniden bırakılır. Numune alma kabı dolduktan sonra (bu hava kabarcıklarının kesilmesiyle anlaşılır), kap yukarı çekilir. Farklı seviyelerden numune alınırken, daha alt seviyelerde karışmalara sebebiyet vermemek için üstten başlayarak aşağıya doğru bir sırayla numune alınmalıdır. Birleşik Numune: Birleşik numune hazırlamak için, ayrı ayrı numuneleri temsil edebilen miktarda kısımlar bir birleşik numune kabına aktarılır. Hafif kısımların buharlaşması, su ve çökeltilerin orijinal kabın çeperlerine yapışması temsili numune alma durumunu etkileyebilir. Dip Numunesi: Dip numunesi alma kabı tank dibinde ağzı yukarıda ve dik durumda duracak şekilde tanka daldırılır. Numune alındıktan sonra, aktarma yapılması gerekirse numune alma kabının muhteviyatının numune kabının duvarına yapışmış olabilecek su ve katı maddeler dahil, tamamen aktarıldığından emin olunmalıdır. Seviye Numunesi: Vanaları, cihaz içinden sıvı geçmesine müsaade edecek şekilde açık olarak numune alma cihazı sıvıya daldırılır. İstenilen seviyede vanalar kapatılır ve numune alma cihazı yukarı çekilir. d) Yatay Silindirik ve Eliptik Tanklardan Numune Alma Numuneler nokta numune olarak belli seviyelerden alınmalıdır. Birleşik numune hazırlamak için numuneler birleştirilecekse herbir seviye için eşit miktarlar kullanılmalıdır. J. GAZLAR 1. Gazlar İçin Numune Kapları Gazlar, kimyasal ve termik özellikleri uygun borosilikat camından ya da paslanmaz çelik malzemeden yapılmış gaz giriş ve çıkış borularında sızdırmazlık özelliği bulunan tüp şeklinde numune alma kabına konur. Ek-2, Şekil.4’de örnekleri gösterilmiştir. 2. Gazlardan Numune Alma Aletleri Gazlar için kullanılan numune Kapları aynı zamanda numune alma aleti olarak kullanılır(Ek-2, Şekil.4). Sıvılaştırılmış petrol gazlan (LPG)’den numune almada TS 902 EN ISO 4257 standardında önerilen numune alma aparatı kullanılır. Bu aparat paslanmaz çelikten yapılmış olmalıdır. Prensip olarak sıvı numune, kaynağından bir hat vasıtasıyla numune alma kabına verilirken kabın içindeki gazlar dışarıya atılarak, numune alma kabına doldurulur, daha sonra numune alma kabının gaz alma vanası açılarak sıvı fazın üst kısmındaki buhar fazının hacmi kabın hacminin %20 si, yani kabın içinde kalan sıvı hacmi kabın hacminin %80 i olacak şekilde fazla kısım alınır. 3. Gazlardan Numune Alma a) Tanktan Numune Alma Tank içindeki gazlardan numune alınmasında Ek-2’de yer alan Şekil.4’deki gaz numune kabı ile numune alınmasında işlem sırası şu şekildedir: Numune kabı giriş tarafından, tank numune vanasına bağlanır. Numune kabı çıkış vanası kapatılır. Numune kabı giriş vanası açılır. Tank numune vanası açılır. Numune kabının dolması beklenir. Numune kabı giriş vanası kapatılır. Tank numune vanası kapatılır. Numune kabı tanktan sökülerek ayrılır. Numune etiketlenir. b) Borulardan Akan Gazlardan Numune Alma Borulardan akan gazlardan numune almak için Ek-2 Şekil.5’de yer alan cihaz kullanılır. Söz konusu cihazın en uzun borusu gazın geçtiği borunun ekseni hizasına gelecek şekilde takılır, diğer ucu doğrudan numune kabına takılır ve numune alınır. c) LPG Numuneleri Alma Talimatı LPG numuneleri TS EN ISO 4257 standardına uygun olarak aşağıda anlatıldığı gibi alınmalıdır. Emniyet Tedbirleri Sıvı LPG deri ile temas ettirilmemeli. Eldiven giyilmeli, koruyucu gözlük takılmalı ve buharlarını teneffüs etmekten kaçınılmalıdır. Numune almaya başlamadan önce ve numune alma süresince topraklanmış cihazlarla çalışılmalıdır ya da cihazlarını LPG ihtiva eden sisteme elektriksel olarak irtibatlandırılmalıdır. Numune kabının basınç sınırının numunesi alınacak ürün ve nakliye şartlan bakımından uygun olduğundan emin olunmalı. Sızdırmadıklarından emin olmak için kontrol edilmeli. Numune alındıktan sonra numune kapları serin bir yere konulur ve aşırı sıcaklık değişimlerine karşı tedbirler alınır. Numune Kabının Temizlenmesi Numune aktarma hattında birikmesi muhtemel yabancı maddeleri bir miktar LPG deşarj ederek temizlenmeli. Numune kabının boş ve vanalarının kapalı olduğundan emin olunur. Ek-2 Resim. 10’daki numune kabı B vanası üste gelecek şekilde döndürülür. A vanasını açılır. D numune çıkış ağzı açılır. C girişinden numune verirken B vanası yavaş yavaş açılır ve kabın bir kısmı numune ile doldur. Numune tabancası C vanasından ayırılır ve numunenin bir kısmının gaz fazında numune çıkış ağzı D’den çıkışına müsaade edilir. B vanası kapatılır ve numune kabı ters çevrilir. Geri kalan numune B vanası açılarak D numune çıkış ağzından sıvı fazda boşaltılır. Temizleme işlemi en az üç kez tekrarlanır. Numune Alınması ve Miktarının Ayarlanması Numune kabının temiz, boş ve vanalarının kapalı olduğuna emin olunur. Ek-2 Resim. 10’daki numune kabının B vanası üste gelecek şekilde döndürülür. A vanası açılır. Numune C girişinden kaba doldurulur. Numune tabancası C vanasından ayırılır. A vanası kapatılır. Numune alınır alınmaz, numune kabındaki sıvı fazın üst tarafında, kabın hacminin %20’si kadar bir boşluk sağlamak için tüpten bir miktar numune boşaltılır. Bunun için D numune çıkış ağzı ve B vanası açılır. Sıvı çıkışı olmazsa numune tamamen boşaltılır ve kab yeniden doldurulur. Sıvı çıkışı olup buhar gelmeye başlar başlamaz B vanası kapatılır. D numune çıkış ağzı kapatılır. Numune kabı bir su banyosuna daldırarak ya da sabun köpüğü kullanarak herhangi bir kaçak olmadığından emin olunur. EK-1 A. TEHLİKE SEMBOLLERİ Tehlike sembolleri, uluslararası arenada kabul gören ve herkesin kolayca anlayabileceği şekillerden yararlanarak oluşturulmuş özel sembollerdir. Bu semboller, başta can ve mal kaybı olmak üzere “insan sağlığı ve çevreye yönelik tehlikelerin önlenmelerine (veya minimize edilmelerine) ve kimyasalların uygun koşullarda depolanmalarına ve nakliyelerine” yardımcı olurlar. GHS kısaca küresel uyum sistemi anlamına gelmektedir ve tehlikeli kimyasalların tüm dünyada aynı şekilde sınıflandırılmasını, etiketlenmesini, ambalajlanmasını, depolanmasını ve taşınmasını sağlamak amacı ile Birleşmiş Milletler tarafından geliştirilmiş ortak bir standarttır. 2015 yılı itibariyle sadece GHS sistemi kullanılacaktır. CLP ise GHS den yola çıkarak Avrupa Birliği nezdinde yapılan uyum çalışmaları ile oluşturulmuş bir tüzüktür ve sadece Avrupa birliği üye ülkelerini ilgilendirmektedir. Doğal olarak AB’ye mal gönderen firmaların da aynı standartlarda sınıflandırma, etiketleme ve ambalajlama yapmasını şart koşar. DSD ise tehlikeli madde ve müstahzarların tehlikelerinin tanımı direktifidir ve AB de halen yürürlükte olan ancak 2015 yılı itibariyle CLP ve GHS ile yer değiştirecek olan eski sistemdir (2015 yılına kadar hem DSD hem de GHS de yer alan etiketleme ve tehlike sembolleri birlikte kullanılabilecektir). DSD sisteminde semboller farklıdır, risk ve güvenlik cümlecikleri ( R-S cümleleri) mevcuttur, sınıflandırma sistemleri değişik olarak ele alınır. CLP ve GHS de ise semboller yenilenmiştir. R-S cümlelerinin yerini H ve P ifadeleri almıştır. Parlayıcı, patlayıcı, vb. kimyasal maddelere ve müstahzarlara ait tehlike sembollleri ve işaretleri eşyaya ait malzeme güvenlik formunda (MSDS) ve eşyanın üzerindeki orijinal etikette bulunur. Bu semboller ve uyarı ibereleri Tablo. I’de verilmiştir. Tehlikeli ürünlerin nakliyesinde kullanılan zararlılık sınıflandırılmasına ait bilgiler ve her kategoriye ait örnekler Tablo. II’de verilmiştir. Tablolarda ve metin içerisinde kullanılan kısaltmalar ise şunlardır: DSD: Dangerous Substances Directive 67/548/EEC (Tehlikeli Maddeler Direktifi) CLP: Classifıcation, labelling and packaging (Sınıflandırma, Etiketleme ve Ambalajına) GHS: Globally Harmonised System (Küresel Uyum Sistemi) R-S phrases: Risk - Safety phrases (Risk-Güvenlik İbareleri) H-P stataments: Hazard - Precaution stataments (Zarar-Önlem İfadeleri) Tablo. I. Tehlike sembolleri ve uyarı ifadeleri. Tablo. II. GHS sisteminde zararlı ürünler taşıyıcıdan bağımsız olarak aşağıdaki gibi sınıflandırılır: B. TEHLİKE SEMBOLLERİNİN ANLAMLARI 1. PATLAYICI (Explosive) (E) GHS01 Bu sembol havasız ortamda ısı açığa çıkararak tepkime verebilen kimyasal madde veya müstahzarları belirtir. Hızla gaz açığa çıkar ve belirli sıcaklık ve basınç altında patlarlar. Önlem: Maddeyi sıkıştırmak, vurmak ve sürtmekten kaçının. Kıvılcım, ateş ve ısıdan uzak tutun. 2. GAZLAR DSD sisteminde gazlar için tehlike sembolü bulunmamaktadır. GHS04 Bu sembol basınç altında sıkıştırılmış gazlar, sıvılaştırılmış gazlar, soğutularak sıvılaştırılmış gazlar ve çözünmüş gazlar için kullanılır. Taşımacılık etiketlemesinde bu gazlardan yanıcı (alev alarak yanma) özelliğine sahip olanların sembol kutusunda kırmızı zemin üzerinde alev işareti ve 2 rakamı bulunur. Ne yanıcı ne de toksik olmayan gazlar için sembol kutusunda yeşil zemin üzerinde gaz silindiri ve 2 rakamı vardır. Toksik olan gazlar için ise beyaz zemin üzerinde kurukafa işareti ve 2 rakamı bulunur. 3. ALEVLENİR Sembol kutusunda F işareti hava ile temasında alevlenebilen, ateş kaynağı ile kısa süreli temasta hemen yanabilen, çok düşük parlama noktasına sahip olan veya su ile temasında çok kolay alevlenir gaz yayan maddeler ve müstahzarlar için kullanılır. F+ işareti ise çok düşük parlama noktası ve kaynama noktasına sahip maddeler ve müstahzarlar ve hava ile temasında çok kolay alevlenebilen gaz haldeki maddeler ve müstahzarlar için kullanılır. Taşımacılık etiketlemesinde; - kırmızı zemin üzerinde alev işareti ve 3 rakamı olanlar parlama noktası ’nin altında olan alevlenir sıvıları - kırmızı çizgili zemin üzerinde alev işareti ve 4 rakamı olanlar sürtünmeyle kolaylıkla yanabilen katıları - yarısı kırmızı zemin üzerinde alev işareti ve 4 rakamı bulunanlar ısınma sonucu yanan maddeleri - mavi zemin üzerinde alev işareti ve 4 rakamı bulunanlar ise su ile teması sonucunda alev alan maddeleri belirtmek için kullanılırlar. Önlem: Alev, kıvılcım ve ısı kaynaklarından uzak tutulmalıdır. 4. OKSİTLEYİCİ (Oxidizing) (O) GHS03 Bu sembol yanıcı maddelerle temas etmeden de yanabilen organik peroksitler ve kendileri yanıcı olmadığı halde yanıcı maddelerle temas ettiklerinde yangın riskini ve şiddetini arttıran maddeler ve müstahzarlar için kullanılır. Sarı zemin üzerinde dairesel alev sembolü ve 5.1 rakamı olanlar kendileri yanıcı olmadığı halde yanıcı maddelerle temas ettiklerinde yangın riskini ve şiddetini arttıran maddeler ve müstahzarlar için Yarısı sarı diğer yarısı kırmızı zemin üzerinde alev işareti bulunan etiket ise organik peroksitler için kullanılır. Önlem: Her tür yanıcı maddeden uzak tutun. Tutuşma riski vardır. Yangını şiddetlendirir, söndürmeyi zorlaştırır. 5. AŞINDIRICI (Corrosive) (C) GHS05 Temasta bulunulması halinde canlı dokuya ciddi zararlar verebilen yada tamamıyla tahrip edebilen ve metalleri aşındıran maddeler için kullanılan tehlike sembolüdür. Önlem: Göz, deri ve kıyafetleri korumak için özel tedbirleri alın. Buharını solumayın! Kaza durumunda veya kendinizi iyi hissetmediğinizde tıbbi yardım alın. 6. TOKSIK (Zehirli) (Toxic) (T) (T+) GHS06 Bu sembol çok az miktarlarda bile vücuda girmesi sağlığa ciddi ölçüde zarar veren ve ölüme yol açabilen maddeler ve müstahzarlar için kullanılır. Bir kere veya sürekli alındığında ortaya çıkan şiddetli etkiler, kanser yapıcı, gen bozucu gibi kalıcı sağlık sorunlarına yol açar. Önlem: Vücuda temas ettirmekten kaçının. Kendinizi kötü hissettiğinizde tıbbi yardım alın. 7. ZARARLI (Harmful) (Xn) GHS08 GHS07 Anlamı: Vücuda girdiğinde sağlığa akut veya kronik zarar verebilir. Özellikle kanserojen, mutajen olanların tek veya tekrarlı maruziyeti kalıcı hasarlar verebilir. Önlem: Vücutla her tür temasını engelleyin. 8. TAHRİŞ EDİCİ (İrritating Substances) (Xi) GHS07 Anlamı: Aşındırıcı olmayan, ancak deri veya mukoza ile ani, uzun süreli veya tekrarlı teması tahrişe neden olan kimyasal maddeler. Önlem: Göze ve deriye temas ettirmeyin, buharını solumayın 9. ÇEVRE İÇİN TEHLİKELİ (Dangerous for the environment) (N) GHS09 Anlamı: Çevrenin bir veya daha fazla unsuruna kısa veya uzun süreli tehlikeler gösterebilen maddeler ve müstahzarlar. Suya veya doğaya verilmesi ani veya uzun vadede zarar veren kimyasal maddeler. Önlem: Risk potansiyeline bağlı olarak kanalizasyona, toprağa veya çevreye vermeyin. Özel düzenlemelere uyun. 10. RADYOAKTİF MADDE Radioactivity Radyoaktif maddeler hiçbir koşulda açılmamak ve numunesi alınmamalıdır. C. GHS Sembollerinde kullanılan H (Hazard) ve P (Precaution) İfadelerinin Anlamları 1. Zarar İfadeleri a) Fiziksel zarar ifadeleri ve kodları b) Sağlığa ilişkin zarar ifadeleri ve kodları c) Çevresel zarar ifadeleri ve kodları 33 d) İlave zarar ifadeleri ve kodları (i) Fiziksel özellikler (ii) Sağlığa ilişkin özellikler (iii)Bazı karışımlara ilişkin ilave etiket unsurları/bilgileri 2. Önlem ifadeleri ve kodları (P: Precaution) a) Genel amaçlı önlem ifadeleri ve kodları b) Tedbir amaçlı önlem ifadeleri ve kodları c) Müdahale amaçlı önlem ifadeleri ve kodları d) Depolama ile ilgili önlem ifadeleri ve kodları e) Bertaraf amaçlı önlem ifadeleri ve kodları D. DSD Sembolleri için Risk ve Güvenlik İbareleri 1.Risk İbareleri ve Açıklamaları (R: Risk, R-Phrases) R 1 Kuruyken patlayıcı. R 2 Şok, sürtünme, ateş ya da diğer tutuşma kaynakları ile patlama riski. R 3 Şok, sürtünme, ateş ya da diğer tutuşma kaynakları ile aşırı patlama riski. R 4 Çok hassas patlayıcı bileşikler oluşturur. R 5 Isıtma patlamaya neden olabilir. R 6 Havayla temas varken ya da olmadan patlayıcı. R 7 Yangına sabep olabilir. R 8 Yanıcı maddelerle teması yangına sebep olabilir. R 9 Yanıcı maddeyle karıştığında patlayıcı. R10 Parlayıcı. R11 Oldukça parlayıcı. R 12 Aşırı parlayıcı. R 14 Su ile şiddetli reaksiyon verir. R 15 Su ile teması aşırı parlayıcı gazlar oluşturur. R 16 Oksitleyici maddelerle karıştığında patlayıcı. R 17 Havada kendiliğinden parlayıcı. R 18 Kullanımda, parlayıcı / patlayıcı buhar hava karışımı oluşturabilir. R 19 Patlayıcı peroksitler oluşturabilir. R 20 Solunması zararlı. R 21 Cilde teması zararlı. R 22 Yutulması zararlı. R 23 Solunması toksik. R 24 Cilde teması toksik. R 25 Yutulması toksik. R 26 Solunması çok toksik. R 27 Cilde teması çok toksik. R 28 Yutulması çok toksik. R 29 Su ile teması toksik gaz oluşturur. R 30 Kullanımda oldukça parlayıcı olabilir. R 31 Asitlerle ile teması toksik gaz oluşturur. R 32 Asitlerle ile teması çok toksik gaz oluşturur. R 33 Toplu etki tehlikesi. R 34 Yanıklara sebep olur. R 35 Ağır yanıklara sebep olur. R 36 Gözleri tahriş eder. R 37 Solunum sistemini tahriş eder. R38 Cildi tahriş eder. R 39 Çok ciddi geri dönüşü olmayan etki tehlikesi. R 40 Kanserojen bir etki hakkında sınırlı kanıt. R 41 Gözlere ciddi hasar riski. R 42 Solunması duyarlılaşmaya sebep olabilir. R 43 Cilde teması duyarlılaşmaya sebep olabilir. R 44 Kapalı halde ısıtılırsa parlama riski. R 45 Kansere sebep olabilir. R 46 Kalıtsal genetik hasara sebep olabilir. R 48 Uzun süre maruz kalınması ile ciddi sağlık hasarı tehlikesi. R 49 Solunması kansere sebep olabilir. R 50 Suda yaşayan organizmalara karşı çok toksik. R 51 Suda yaşayan organizmalara karşı toksik. R 52 Suda yaşayan organizmalara karşı zararlı. R 53 Sulu ortamda uzun süreli yan etkiye sebep olabilir. R 54 Bitki örtüsüne karşı toksik. R 55 Hayvan topluluklarına karşı toksik. R 56 Karada yaşayan organizmalara karşı toksik. R 57 Arılara karşı toksik. R 58 Çevrede uzun süreli yan etkiye sebep olabilir. R 59 Ozon tabakası için tehlikeli. R 60 Doğurganlığı azaltabilir. R 61 Doğmamış çocuğa zararlı olabilir. R 62 Olası doğurganlık azaltma riski. R 63 Doğmamış çocuğa zararlı olma riski. R 64 Emen bebeklere zararlı olabilir. R 65 Zararlı: Yutulması akciğer hasarına sebep olabilir. R 66 Tekrarlanan maruz kalma cilt kuruluğu ve çatlamaya sebep olabilir. R 67 Buharlar baş dönmesine sebep olabilir. R 68 Geri dönüşü olmayan etkilerin olası riskleri. R İbarelerinin Kombinasyonu R 14/15 Aşırı parlayıcı gaz oluşturarak, su ile şiddetli reaksiyon verir. R 15/29 Su ile teması toksik, aşırı parlayıcı gaz oluşturur. R 20/21 Solunması ve cilde teması zararlı. R 20/21/22 Solunması, cilde teması ve yutulması zararlı. R 20/22 Solunması ve yutulması zararlı. R 21/22 Cilde teması ve yutulması zararlı. R 23/24 Solunması ve cilde teması toksik. R 23/24/25 Solunması, cilde teması ve yutulması toksik. R 23/25 Solunması ve yutulması toksik. R 24/25 Cilde teması ve yutulması toksik. R 26/27 Solunması ve cilde teması çok toksik. R 26/27/28 Solunması, cilde teması ve yutulması çok toksik. R 26/28 Solunması ve yutulması çok toksik. R 27/28 Cilde teması ve yutulması çok toksik. R 36/37 Gözleri ve solunum sistemini tahriş eder. R 36/37/38 Gözleri, solunum sistemini ve cildi tahriş eder. R 36/38 Gözleri ve cildi tahriş eder. R 37/38 Solunum sistemini ve cildi tahriş eder. R 39/23 Toksik: Solunum yoluyla çok ciddi geri dönüşü olmayan etki tehlikesi. R 39/23/24 Toksik: Solunum ve cilde temas yoluyla çok ciddi geri dönüşü olmayan etki tehlikesi. R 39/23/24/25 Toksik: Solunum, cilde temas ve yutulması yoluyla çok ciddi geri dönüşü olmayan etki tehlikesi. R 39/23/25 Toksik: Solunum ve yutulması yoluyla çok ciddi geri dönüşü olmayan etki tehlikesi. R 39/24 Toksik: Cilde temas yoluyla çok ciddi geri dönüşü olmayan etki tehlikesi. R 39/24/25 Toksik: Cilde temas ve yutulması yoluyla çok ciddi geri dönüşü olmayan etki tehlikesi. R 39/25 Toksik: Yutulması yoluyla çok ciddi geri dönüşü olmayan etki tehlikesi. R 39/26 Çok toksik: Solunum yoluyla çok ciddi geri dönüşü olmayan etki tehlikesi. R 39/26/27 Çok toksik: Solunum ve cilde temas yoluyla çok ciddi geri dönüşü olmayan etki tehlikesi. R 39/26/27/28 Çok toksik: Solunum, cilde temas ve yutulması yoluyla çok ciddi geri dönüşü olmayan etki tehlikesi. R 39/26/28 Çok toksik: Solunum ve yutulması yoluyla çok ciddi geri dönüşü olmayan etki tehlikesi. R 39/27 Çok toksik: Cilde temas yoluyla çok ciddi geri dönüşü olmayan etki tehlikesi. R 39/27/28 Çok toksik: Cilde temas ve yutulması yoluyla çok ciddi geri dönüşü olmayan etki tehlikesi. R 39/28 Çok toksik: Yutulması yoluyla çok ciddi geri dönüşü olmayan etki tehlikesi. R 42/43 Solunması ve cilde teması duyarlılaşmaya sebep olabilir. R 48/20 Zararlı: Solunum yoluyla uzun süre maruz kalınması ile ciddi sağlık hasarı tehlikesi. R 48/20/21 Zararlı: Solunum ve cilde temas yoluyla uzun süre maruz kalınması ile ciddi sağlık hasarı tehlikesi. R 48/20/21/22 Zararlı: Solunum, cilde temas ve yutulması yoluyla uzun süre maruz kalınması ile ciddi sağlık hasarı tehlikesi. R 48/20/22 Zararlı: Solunum ve yutulması yoluyla uzun süre maruz kalınması ile ciddi sağlık hasarı tehlikesi. R 48/21 Zararlı: Cilde temas yoluyla uzun süre maruz kalınması ile ciddi sağlık hasarı tehlikesi. R 48/21/22 Zararlı: Cilde temas ve yutulması yoluyla uzun süre maruz kalınması ile ciddi sağlık hasarı tehlikesi. R 48/22 Zararlı: Yutulması yoluyla uzun süre maruz kalınması ile ciddi sağlık hasarı tehlikesi. R 48/23 Toksik: Solunum yoluyla uzun süre maruz kalınması ile ciddi sağlık hasarı tehlikesi. R 48/23/24 Toksik: Solunum ve cilde temas yoluyla uzun süre maruz kalınması ile ciddi sağlık hasarı tehlikesi. R 48/23/24/25 Yoksik: Solunum, cilde temas ve yutulması yoluyla uzun süre maruz kalınması ile ciddi sağlık hasarı tehlikesi. R 48/23/25 Toksik: Solunum ve yutulması yoluyla uzun süre maruz kalınması ile ciddi sağlık hasarı tehlikesi. R 48/24 Toksik: Cilde temas yoluyla uzun süre maruz kalınması ile ciddi sağlık hasarı tehlikesi. R 48/24/25 Toksik: Cilde temas ve yutulması yoluyla uzun süre maruz kalınması ile ciddi sağlık hasarı tehlikesi. R 48/25 Toksik: Yutulması yoluyla uzun süre maruz kalınması ile ciddi sağlık hasarı tehlikesi. R 50/53 Suda yaşayan organizmalar karşı çok toksik, sulu ortamda uzun süreli yan etkiye sebep olabilir. R 51/53 Suda yaşayan organizmalar karşı toksik, sulu ortamda uzun süreli yan etkiye sebep olabilir. R 52/53 Suda yaşayan organizmalar karşı zararlı, sulu ortamda uzun süreli yan etkiye sebep olabilir. R 68/20 Zararlı: Solunum yoluyla geri dönüşü olmayan olası risk. R 68/20/21 Zararlı: Solunum ve cilde temas yoluyla geri dönüşü olmayan olası risk. R 68/20/21/22 Zararlı: Solunum, cilde temas ve yutulması yoluyla geri dönüşü olmayan olası risk. R 68/20/22 Zararlı: Solunum ve yutulması yoluyla geri dönüşü olmayan olası risk. R 68/21 Zararlı: Cilde temas yoluyla geri dönüşü olmayan olası risk. R 68/21/22 Zararlı: Cilde temas ve yutulması yoluyla geri dönüşü olmayan olası risk. R 68/22 Zararlı: Yutulması yoluyla geri dönüşü olmayan olası risk. 2. Güvenlik İbareleri ve Açılamaları (S: Safety, S-Phrases) S 1 Kilitli saklayın. S 2 Çocukların ulaşamayacağı yerde saklayın. S 3 Serin bir yerde saklayın. S 4 Yaşam alanlarından uzak tutun. S 5 İçerikleri ...da saklayın (uygun sıvı üretici tarafından belirtilir). S 5.1 İçerikleri suda saklayın. S 5.2 İçerikleri petrolde saklayın. S 5.3 İçerikleri parafın yağında saklayın. S 6 ... altında saklayın (inert gaz üretici tarafından belirtilir). S 6.1 Nitrojen altında saklayın. S 6.2 Argon altında saklayın. S 6.3 Koruyucu gaz altında saklayın. S 7 Ambalajı sıkıca kapalı tutun. S 8 Ambalajı kuru tutun. S 9 Ambalajı iyi havalandırılmış bir yerde saklayın. S 12 Ambalajı kilitli tutmayın. S 13 Yiyecek, içecek ve hayvan yemlerinden uzak tutun. S 14 ...dan uzak tutun, (uyumsuz malzemeler üretici tarafından belirtilir). S 14.1 İndirgeme ajanları, ağır metaller, asitler ve alkalilerden uzak tutun. S 14.10 Asitler, indirgeme ajanları ve parlayıcı maddelerden uzak tutun. S 14.11 Parlayıcı maddelerden uzak tutun. S 14.12 Alkaliler ve bazik maddelerden uzak tutun. S 14.2 Ağır metal bileşiklerinin yanı sıra oksitleyici ve asidik maddelerden uzak tutun. S 14.3 Demirden uzak tutun. S 14.4 Su ve alkalilerden uzak tutun. S 14.5 Asitlerden uzak tutun. S 14.6 Alkalilerden uzak tutun. S 14.7 Metallerden uzak tutun. S 14.8 Oksitleyici ve asidik maddelerden uzak tutun. S 14.9 Parlayıcı organik maddelerden uzak tutun. S 15 Sıcaktan uzak tutun. S 16 Tutuşma kaynaklarından uzak tutun - Sigara içilmez. S 17 Yakıcı maddelerden uzak tutun. S 18 Ambalajı özenle kullanın ve açın. S 20 Kullanırken yiyip içmeyin. S 21 Kullanırken sigara içmeyin. S 22 Tozu solumayın. S 23 Gaz/duman/buhar/spreyi solumayın (uygun kelime üretici tarafından belirtilir). S 23.1 Gazı solumayın. S 23.2 Buharı solumayın. S 23.3 Spreyi solumayın. S 23.4 Dumanları solumayın. S 23.5 Dumanları/spreyi solumayın. S 24 Cilde temasından kaçının. S 25 Gözlere temasından kaçının. S 26 Gözlerle teması halinde, bol miktarda su ile yıkayın ve tıbbi tavsiye alın. S 27 Tüm kirlenmiş kıyafetleri hemen çıkarın. S 28 Cilde temas ettikten sonra, hemen bol miktarda ... ile yıkayın (üretici tarafından belirtilir). S 28.1 Cilde temas ettikten sonra, hemen bol miktarda su ile yıkayın. S 28.2 Cilde temas ettikten sonra, hemen bol miktarda sabun ve su ile yıkayın. S 28.3 Cilde temas ettikten sonra, hemen bol miktarda sabun ve su ile, mümkünse polietilen glikol 400 ile de yıkayın. S 28.4 Cilde temas ettikten sonra, hemen bol glikol 300 ve etanol (2:1) ve arkasından bol sabun ve su ile yıkayın. S 28.5 Cilde temas ettikten sonra, hemen bol polietilen glikol 400 ile yıkayın. S 28.6 Cilde temas ettikten sonra, hemen bol polietilen glikol 400 ile yıkayın ve sonra bol su ile durulayın. S 28.7 Cilde temas ettikten sonra, hemen bol miktarda asidik sabun ve su ile yıkayın. S 29 Sıhhi tesisata boşaltmayın. S 30 Bu ürüne hiçbir zaman su eklemeyin. S 33 Statik boşalmalara karşı tedbir alın. S 35 Bu madde ve ambalajı güvenli bir şekilde imha edilmelidir. S 36 Uygun koruyucu kıyafetler giyin. S 37 Uygun eldiven giyin. S 38 Yetersiz havalandırma durumunda, uygun solunum ekipmanı takın. S 39 Göz/yüz koruyucu giyin. S 40 Yerleri ve bu madde ile kirlenmiş tüm objeleri temizlemek için, ... kullanın (üretici tarafından belirtilir). S 40.1 Yerleri ve bu madde ile kirlenmiş tüm objeleri temizlemek için, bol su kullanın. S 41 Yangın ve/veya patlama durumunda dumanlan solumayın. S 42 Tütsüleme/spreyleme esnasında uygun solunum ekipmanı takın (uygun kelime üretici tarafından belirtilecek). S 43 Yangın durumunda, ... kullanın (yangın söndürücü tipi belirtilir). Asla su kullanmayın. S 43.1 Yangın durumunda, su kullanın. S 43.2 Yangın durumunda, su ya da toz söndürücü kullanın. S 43.3 Yangın durumunda, toz söndürücü kullanın - asla su kullanmayın. S 43.4 Yangın durumunda, karbon dioksit kullanın - asla su kullanmayın. S 43.6 Yangın durumunda, kum kullanın - asla su kullanmayın. S 43.7 Yangın durumunda, metal yangın tozu kullanın - asla su kullanmayın. S 43.8 Yangın durumunda, kum, karbon dioksit ya da toz söndürücü kullanın - asla su kullanmayın. S 45 Kaza durumunda ya da kendinizi iyi hissetmezseniz, hemen tıbbi tavsiye alın (mümkün olduğunda etiketi gösterin). S 46 Yutulursa, hemen tıbbi tavsiye alın ve bu ambalajı ya da etiketi gösterin. S 47 ... °C’yi geçmeyecek sıcaklıkta saklayın (üretici tarafından belirtilir). S 47 .1 ’yi geçmeyecek sıcaklıkta saklayın. S 48 ... ile ıslak tutun (uygun malzeme üretici tarafından belirtilir). S 48.1 Su ile ıslak tutun. S 49 Sadece orijinal ambalajında saklayın. S 50 ... ile karıştırmayın (üretici tarafından belirtilir). S 50.1 Asitlerle karıştırmayın. S 50.2 Alkalilerle karıştırmayın. S 50.3 Kuvvetli asitler, kuvvetli bazlar, demirsiz metaller ya da onların tuzlan ile karıştırmayın. S 51 Sadece iyi havalandırılmış alanlarda kullanın. S 52 Geniş yüzey alanları üzerinde iç mekan kullanımı için tavsiye edilmez. S 53 Maruz kalmaktan kaçının - kullanmadan önce özel talimatlar alın. S 56 Bu ürünü ve ambalajını tehlikeli ya da özel atık toplama noktasında imha edin. S 57 Çevre kirliliğini önlemek için uygun ambalaj kullanın. S 59 Geri kazanım/geri dönüşüm hakkında bilgi için üreticiye/tedarikçiye başvurun. S 60 Bu madde ve ambalajı tehlikeli madde olarak imha edilmelidir. S 61 Çevreye salınımından kaçının. Özel talimatlara/Güvenlik bilgi formlarına başvurun. Yutulursa, kusmaya çalışmayın: hemen tıbbi tavsiye alın ve bu ambalajı ya da etiketi gösterin. S 63 Soluma sonucu kaza durumunda: kazazedeyi temiz havaya çıkarın ve dinlendirin. S 64 Yutulduysa, ağzı su ile çalkalayın (sadece kişinin bilinci yerinde ise). S İbarelerinin Kombinasyonu S1/2 Kilitli ve çocukların ulaşamayacağı yerde saklayın. S 3/7 Ambalajı serin bir yerde sıkıca kapalı saklayın. S 3/9/14 ...dan uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde saklayın, (uyumsuz malzemeler üretici tarafından belirtilir). S 3/9/14.1 İndirgeme ajanları, ağır metaller, asitler ve alkalilerden uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde saklayın. S 3/9/14.1/49 İndirgeme ajanları, ağır metaller, asitler ve alkalilerden uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde, sadece orijinal ambalajında saklayın. S 3/9/14.2 Ağır metal bileşiklerinin yanı sıra oksitleyici ve asidik maddelerden uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde saklayın. S 3/9/14.2/49 Ağır metal bileşiklerinin yanı sıra oksitleyici ve asidik maddelerden uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde, sadece orijinal ambalajında saklayın. S 3/9/14.3 Demirden uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde saklayın. S 3/9/14.3/49 Demirden uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde, sadece orijinal ambalajında saklayın. S 3/9/14.4 Su ve alkalilerden uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde saklayın. S 3/9/14.4/49 Su ve alkalilerden uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde, sadece orijinal ambalajında saklayın. S 3/9/14.5 Asitlerden uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde saklayın. S 3/9/14.5/49 Asitlerden uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde, sadece orijinal ambalajında saklayın. S 3/9/14.6 Alkalilerden uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde saklayın. S 3/9/14.6/49 Alkalilerden uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde, sadece orijinal ambalajında saklayın. S 3/9/14.7 Metallerden uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde saklayın. S 3/9/14.7/49 Metallerden uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde, sadece orijinal ambalajında saklayın. S 3/9/14.8 Oksitleyici ve asidik maddelerden uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde saklayın. S 3/9/14.8/49 Oksitleyici ve asidik maddelerden uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde, sadece orijinal ambalajında saklayın. S 3/9/14/49 ... dan uzak, serin, iyi havalandırılmış bir yerde, sadece orijinal ambalajında saklayın, (uyumsuz malzemeler üretici tarafından belirtilir). S 3/9/49 Serin, iyi havalandırılmış bir yerde, sadece orijinal ambalajında saklayın. S 3/14 ...dan uzak, serin bir yerde saklayın, (uyumsuz malzemeler üretici tarafından belirtilir). S 3/14.1 İndirgeme ajanları, ağır metaller, asitler ve alkalilerden uzak, serin bir yerde saklayın. S 3/14.2 Ağır metal bileşiklerinin yanı sıra oksitleyici ve asidik maddelerden uzak, serin bir yerde saklayın. S 3/14.3 Demirden uzak, serin bir yerde saklayın. S 3/14.4 Su ve alkalilerden uzak, serin bir yerde saklayın. S 3/14.5 Asitlerden uzak, serin bir yerde saklayın. S 3/14.6 Alkalilerden uzak, serin bir yerde saklayın. S 3/14.7 Metallerden uzak, serin bir yerde saklayın. S 3/14.8 Oksitleyici ve asidik maddelerden uzak, serin bir yerde saklayın. S 7/8 Ambalajı sıkıca kapalı ve kuru tutun. S 7/9 Ambalajı sıkıca kapalı ve iyi havalandırılmış bir yerde saklayın. S 7/47 Ambalajı sıkıca kapalı ve ... °C’yi geçmeyecek bir sıcaklıkta saklayın (üretici tarafından belirtilir). S 20/21 Kullanırken, bir şey yiyip içmeyin ya da sigara içmeyin. S 24/25 Cilt ve gözlere temasından kaçının. S 27/28 Ciltle teması halinde, hemen tüm kirlenmiş kıyafetleri çıkarın, ve hemen bol miktarda ... .ile yıkayın (kullanılacak sıvı üretici tarafından belirtilir). S 29/35 Sıhhi tesisata boşaltmayın; bu malzemeyi ve ambalajını güvenli bir biçimde imha edin. S 29/56 Sıhhi tesisata boşaltmayın; bu malzemeyi ve ambalajını tehlikeli ya da özel atık toplama noktasında imha edin. S 36/37 Uygun koruyucu kıyafetler ve eldiven giyin. S 36/37/39 Uygun koruyucu kıyafetler, eldiven ve göz/yüz koruyucu giyin. S 36/39 Uygun koruyucu kıyafetler ve göz/yüz koruyucu giyin. S 37/39 Uygun koruyucu eldiven ve göz/yüz koruyucu giyin. S 47/49... °C’yi geçmeyecek sıcaklıklarda, sadece orijinal ambalajında saklayın . EK-2 Tablo 1. Kişi sağlığı ve güvenliği için koruyucu aksesuarlar. Resim 1. Katılar için kullanılacak numune kaplarına örnekler. Resim 2a. Yığından Numune Alma Aleti Resim 2b. Yığından Numune Alma Aleti Resim 3. Toz Haldeki Katı Eşyadan Numune Alma Aleti Resim 4. Dökme ve yığın eşyadan numune alma kürek ve kaşıklar Kullanılmış şişe veya kavanozlar kesinlikle numune kabı olamaz. Resim 5. Sıvı eşya için uygu numune kapları. Resim 6. Kepçeler. Resim 7a. Sifonlar ve Pompalar. Resim 7b. Sifonlar ve Pompalar. Resim 8. Numune Alma Tüpleri ve Sondalar. Ağız kısmındaki teflon tapa sayesinde istenilen seviyeden numune alınması sağlanır. Numune alma kabı tank içerisinde her seviyeden ve tank tabanının üzerinden akaryakıt numunesi alınabilir. Resim 9. Seviye Numunesi Alma Aletleri (üst, orta, alt ve yüzey seviye numuneleri). Resim 10. LPG için numune kabı. Şekil 1. Çok Uçucu Sıvılar İçin Kullanılan Şişeler. Şekil 2. Numune Alma Kafesi ve Daldırıldığında Tersine Dönebilen Numune Alma Şişesi (istenilen seviyeden numune almada kullanılırlar). Şekil 4. Gazlar için Numune Kapları ve Numune Alma Aletleri. Şekil 5. Borulardan akan gazlardan numune alma aleti. EK-3 NUMUNE ALMA İŞLEMİNDE KULLANILACAK NUMUNE KAPLARI VE ÖZELLİKLERİ EK-4 NUMUNE ALMA İŞLEMİNDE KULLANILACAK NUMUNE ALMA ALETLERİ VE ÖZELLİKLERİ EK-5 NUMUNE ALMA İŞLEMİNDE KULLANILACAK İŞ GÜVENLİĞİ AKSESUARLARI EK-6 TAHLİLE TABİ TUTULACAK EŞYADAN ALINACAK NUMUNELERİN ASGARİ MİKTARI, SAKLANMASI VE TAŞINMASINA İLİŞKİN REFERANS TABLO Soğutma sıcaklığı - Soğutucu: ve + Donma sıcaklığı - Dondurucu: veya altında bir sıcaklık (nakliye için veya altında bir sıcaklık) Ortam Sıcaklığı: İyice havalandırılmış, ısı kaynaklarına ve neme maruz kalmayan, ürünün özelliklerinin değişmeden korunabileceği ortam sıcaklığı. B1: Bozulabilir ürün B1 ile gösterilmiştir. Bu ürünler (açılmamış orijinal ambalajında değil ise) soğutucu sıcaklığında taşınmalı ve muhafaza edilmelidir.