T.C.

GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI

Gümrükler Genel Müdürlüğü

Sayı :85593407-663.05[GGM-İR3066]

Konu :18.01.2017 Günlü, 126-B/01 Sayılı

İnceleme Raporu

08.02.2017 / 22474616

DAĞITIM YERLERİNE

Gümrük ve Ticaret Müfettişi Lütfi UYANIK tarafından düzenlenen 18.01.2017 günlü, 126-B/01 sayılı İnceleme Raporu ilişikte yer almakta olup, söz konusu rapor uyarınca işlem yapılması gerekmektedir.

Bilgi ve gereğini rica ederim.

Erkan ERTÜRK

Bakan a.

Daire Başkanı

EK :1 adet inceleme raporu

DAĞITIM:

Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüklerin

• Ham petrol nedir?
• Varil ne anlama gelir?
• Petrol taşıyan tanker gemilerde yük hesabı nasıl yapılır?
• Başlıca petrol türleri ve fiyat oluşumu;
• Türkiye de petrolün fiyatının belirlenmesinde önemli olan etkenler;

T.C.

GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI

Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı

Raporun Türü :İnceleme Raporu

Gümrük ve Ticaret Müfettişi :Lütfi UYANIK

Tarihi :18.01.2017

Sayısı :126/B-01

Ek Adedi :2

İlgili Birim :Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı

Raporun Konusu :Akaryakıt sektöründe faaliyet gösteren firmalarda yapılan incelemeler neticesinde, fiyat hesaplama yöntemleri, proforma faturada beyan edilen kıymet ile gerçekleşen kıymet arasında matrah farklarını ilişkin hazine kaybını önlemeye yönelik teklif ve önerilerimiz raporun konusunu oluşturmaktadır.

T.C.

GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI

Gümrük ve Ticaret Müfettişliği

SAYI:126-B/1

İNCELEME RAPORU

I-BASLANGIÇ:

Bakanlık Makamı'nın 05.02.2016 günlü 13659359 sayılı Onay'ı ile 25.02.2016 günlü 13966244 sayılı Onayları kapsamında yapılan incelemeler neticesinde akaryakıt sektörüyle ilgili aksaklık ve eksiklerin tamamlanması amacıyla üzerine çalışılmaya başlanılmıştır.

II- İSİN KONUSU:

Petrol sektöründe yapılan incelemeler sırasında akaryakıtın fiyat oluşumu sonucunda gümrük vergisi matrahının eksik beyan edildiğine ilişkin tespitlerimiz üzerine petrol piyasası ve eksik kıymet beyanının önlenmesine ilişkin tekliflerimiz iş bu teklif raporumuzun konusunu oluşturmaktadır.

III- YAPILAN İNCELEME VE ARAŞTIRMA:

1-Bakanlık Makamı'nın 05.02.2016 günlü 13659359 sayılı ve 25.02.2016 günlü 13966244 sayılı Onayların İncelenmesi:

Bakanlık Makamı'nın 05.02.2016 günlü 13659359 sayılı Onay'ı kapsamında Mersin Akaryakıt Gümrük Müdürlüğü denetimi altında bulunan …A.Ş.'ye ait A tipi genel antreposunun (A33000059) ve işleticilerinin Gümrük Yönetmeliğinde aranan şartları taşıyıp taşımadığı, antrepoda kurulan kamera sisteminin Gümrük Yönetmeliğinin ek-81/B'de sayılan özellikleri taşıyıp taşımadığı ile kameraların sayısının yeterli olup olmadığı, antrepoda bulunan eşyanın sayımının yapılması ve ayrıca yedieminde bulunan eşyanın kayıt ve belgelere uygun olup olmadığı hususlarını incelemek üzere 09.02.2016 tarihinde antrepoda sayım yapılmış, sayıma ilişkin 09.02.2016 günlü Akaryakıt Antreposu Sayım Tutanağı düzenlenmiş, tespit edilen eksikliklere ilişkin 126-B/04 sayılı 16.02.2016 günlü Cevaplı Rapor düzenlenmiştir. Devamında tespit edilen eksiklikler/hatalar için Onay istenmiş, devamında Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı'nın 23.02.2016 günlü 14055756 sayılı yazısı ekinde Bakanlık Makamı'ndan alınan 25.02.2016 günlü 13966244 sayılı Onay ilişikte gönderildiği belirtilmiştir.

1- Petrol Piyasası ile İlgili Genel İşleyiş ve Terimler Hakkında Önbilgi:

Öncelikle konuya petrol piyası, terimler ve işleyişe ilişkin genel bilgiler vermekle başlayalım.

Ham petrol nedir?

Ham petrol karisim halindedir. Konuya "ham petrol" tanımını yapmakla başlayalım. Ham petrol koyu renkli, yapışkan ve yanıcı bir sıvı Metan, etan, propan, bütan gibi çeşitli hidrokarbonların bileşiminden oluşan petrolün yoğunluğu; kimyasal bileşimine ve yapışkanlığına (viskosite) göre değişiyor. Çoğunlukla hafif petroller (yüksek graviteli) açık kahve, sarı veya yeşil renkli; ağır (düşük graviteli) petroller ise koyu kahve veya siyah renklidir. API "gravite"sine göre agir ya da hafif petrol olarak adlandırılır. Değeri yüksek olanı hafif olanıdır çünkü içerisinde katma değeri daha yüksek beyaz ürünler vardır, Türkiye'de Batman'da çıkan petrol ağır petrol sınıfına giriyor. Yüksek graviteli petrolün rafinajından çoğunlukla jet yakıtı, benzin, gaz yağı ve motorin gibi hafif ve beyaz ürünler, düşük graviteli petrolün rafinajından ise daha çok fuel-oil, kalorifer yakıtı ve asfalt gibi ağır ve siyah ürünler elde edilmektedir.

Varil ne anlama gelir?

Uluslararası ticaret geliştikçe, ham petrolün endüstriyelleşmiş şekilde dünyada ticaretini kolayca sağlamak için, uluslararası antlaşmaya göre standart olarak bir Amerikan Standard Oil Company blue barrel (Türkçe: mavi varil) kullanılır. İngilizcede barrel'in matematiksel kısaltılışı: bl'dir ve geleneksel olarak farklı hacimlere sahiptir. Petrol ticaretinde bir dünya standartı uygulamak için, Amerikan Standard Oil Company blue barrel versiyonu seçilmiştir ve b(1ue)'b(arre)l olarak kısaltılmıştır. Standart bbl'in hacmi daima 42 U.S. gallon'udur veya metrik hesap üzerinde 158.987 litredir. Dolayısıyla da varil standart olarak 159 litre olarak hesaplanır.

Petrolün yoğunluğu da ürünün 15 °C sıcaklıkta göstermiş olduğu metreküp başına ton miktarıdır. Fiziki bir terimdir ve ürünler için ortalama değerleri belirlidir. Bu fiyat hesaplamasındaki yoğunluk değerleri; kurşunsuz benzin 95 oktan için 0,775 ton/m3, motorin ve kırsal motorin için de 0,845 ton/m3'dür

Petrol taşıyan tanker gemilerde yük hesabı nasıl yapılır?

Akaryakıt ve Kimyasal yüklerin miktarının hesaplanması en temel fizik kuralı yoğunluk=kütle/hacim prensibine dayanmaktadır. Kütlenin korunumu yasası gereği sıcaklıktaki değişmeler yoğunluk tarafından dengelenecek ve standart sıcaklıktaki yoğunluk kullanarak ölçülen hacmi de aynı sıcaklığa kalibre ederek hesaplama yapılır.

Bu konuda kimyasal maddelerle, petrol ürünleri arasında ısındıkça genleşmenin miktarı arasında farklılıklar göze çarpmaktadır. Kimyasal maddelerde genleşme her bir derece için simetrik olduğundan ölçümün yapıldığı andaki sıcaklık ile standart sıcaklık farkı correction factor (düzeltme faktörü) ile çarpılarak duruma göre yoğunluğa eklenir ya da çıkartılır.

Petrol ürünlerin de (fuel oil, diesel oil, jet oil, lub oil...) ise bu genleşme asimetrik olduğundan bu fark ilgili ASTM tabloları kullanılarak elde edilen katsayı ile tespit edilir.

54A; ham petrol

54B; petrol ürünleri

54D; yağlama yağları ilişkin hesaplamalar için kullanılır.

ASTM 54 tablo serisinin kullanılmasının sebebi Türk gemilerinin tablolarının metreküp bazında hazırlanmasıdır. Örneğin amerika'da hacim için varil ve yoğunluk için API sistemi kullanıldığından, finalde metrik ton olarak miktar bulunması için ham petrol için 6A, petrol ürünleri için 6B tabloları kullanılır.

Yük miktarı hesabında kullanılacak hacimler aşağıdaki gibidir;

Total Observed Volume (TOV): Gözlem yapılan sıcaklıktaki yük, tortu, önceki tahliyeden kalan miktar (remain on board) ve su dahil toplam hacim.

Gross Observed Volume (GOV) - Gözlem yapılan sıcaklıktaki su hariç, toplam yük ve tortu hacmi.

Gross Standart Volume (GSV): Gözlemlenen sıcaklıktaki Su hariç; Yük, tortu ve önceki tahliyeden kalan miktar (remain on board) toplam hacminin "hacim düzeltme faktörü" (volume correction factor) uygulanmış hali.

Net Standart Volume (NSV): Son adım olarak sadece yükün, hacim düzeltme faktörü uygulanmış toplam hacmi.

Gemide öncelikle manual (hermatic) ya da otomatik (şamandıra, radar) olarak tanklardan ullage (aleç) ve sıcaklık değerleri alınır.

Daha sonra bu değerlere gemideki tank kalibrasyon cetvelinden trim ve (varsa) meyil düzeltmeleri uygulanır ve (total observed volume) hacim bulunur. Aynı şekilde tankta su varsa water oil interface özelliği olan hermatic ile ullageleri tespit edilir.

Sahil tarafından size yükün 15° C daki yoğunluğu (vacuum density) verilir. Yük miktarı in air density e göre hesap edileceğinden size verilen vacuum yoğunluğundan 0,0011 çıkararak in air density bulunur.

Görüleceği üzere faturalarda petrolün metrik tonu "in air density"e göre hesap edilmekte olup, eğer faturada petrolün metrik tonu in vacuum olarak belirtilmişse vacuum yoğunluğundan 0,0011 çıkararak in air density bulunur.

Başlıca petrol türleri ve fiyat oluşumu;

Ham petrol çıkarıldığı ülkeye bağlı olarak, farklı kalite ve fiyattan piyasaya sürülüyor. Her petrol türü farklı ürünlere yönelik olduğundan fiyatları da değişkenlik gösteriyor. Petrol çeşitlerini üç grup olarak ele almak mümkündür.

1) WTI (West Texas Intermediate) petrolü, ABD'nin Texas ve Oklahoma eyaletlerinde çıkarılan petrole verilen isim.

2) Brent Petrolü, Kuzey Denizi'nden çıkarılan farklı petrollerin karışımına deniliyor.

3) OPEC Petrolü ki; fiyatı 11 OPEC üyesi ülke (Cezayir, Libya, Nijerya, Endonezya, İran, Irak, Kuveyt, Katar, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Venezuela) tarafından belirleniyor.

WTI petrolünün fiyatı, daha kaliteli olduğu için ortalama Brent fiyatının birkaç dolar üzerinde oluşuyor. OPEC petrolünün fiyatı ise genellikle Brent petrolünün biraz altında kalıyor. Görüldüğü gibi ham petrol piyasasındaki fiyat oluşumu, ABD ve İngiltere'nin elinde bulunuyor.

Türkiye için bize en yakın ve en büyük pazar Avrupa'nın Akdeniz Pazar girişi olduğu için fiyatların temelinde İtalya'nın Genova/Lavera Limanı'ndaki Platts European CİF MED fiyatı vardır. CİF, tanımı "cost-insurance-freight" tanımının kısa halidir. MED tanımı ise Akdeniz'in İngilizcesi olan "Mediterranean" kelimesinden gelmektedir. Akdeniz için referans liman da İtalya'daki Genova/Lavera limanı olduğu için de EPDK bu fiyatın belirlenmesinde İtalya Genova/Lavera limanındaki Platts European CİF fiyatlarını kendisine baz alır.

Fiyatların raporlandığı Platts nedir?

Petrol ve petrolden üretilen ürünlerin, fiziksel piyasalarda gerçekleştirilen işlemleri ise Londra'daki "Platts" adlı şirket tarafından raporlanıyor. Platts, bir anlamda enerji piyasasının Reuters'i gibi çalışmaktadır. Dünyada bu alanda fiyat oluşturma görevini de Platts üstlenmiş durumda. Platts, her günün sonunda hem bölgesel, hem de ham petroller ve ürünler bazında bir "uzlaşma" fiyatı açıklıyor. Bu, petrol endüstrisinde fiziksel alımlarda "endeks" fiyatı oluşturuyor. Ülkeler ya da kurumlar arasındaki alışverişlerde de fiyatlama "Platts artı (veya eksi)" olarak belirleniyor. Platts; başta Kuzey Batı Avrupa, Akdeniz, Kuzey Amerika, Dubai ve Singapur olmak üzere tüm önemli petrol bölgelerindeki hemen tüm ham petrol ve petrol ürünleri için ayrı ayrı fiyatlarını gün sonunda açıklıyor. Türkiye'de TÜPRAŞ da; Platts'ın ilan ettiği Akdeniz bölgesi fiyatlarını 1 hafta boyunca izleyerek petrol ürünlerini sabit tutar, zamlandırır veya düşürür.

Türkiye de petrolün fiyatının belirlenmesinde önemli olan etkenler;

Bizim için bize en yakın ve en büyük pazar Avrupa'nın Akdeniz Pazar girişi olduğu için fiyatların temelinde İtalya'nın Genova/Lavera Limanı'ndaki Platts European CİF MED fiyatı vardır.

Yukarıda değinildiği gibi; Platts, Dünya çapında fiyat belirleme yetkisi olan, ve Dünya'daki fiziki petrol ticaretinin büyük bir kısmında referans fiyat olarak fiyatları kullanılan bir şirkettir. Bu şirketin günlük yayınladığı raporlarda her petrol ürünü ve her referans liman için fiyat verilir. Bu şirket ayrıca taşıma fiyatları ve ham petrol fiyatları için de bültenler yayınlar.

CİF, tanımı "cost-insurance-freight" tanımının kısa halidir.MED tanımı ise Akdeniz'in İngilizcesi olan "Mediterranean" kelimesinden gelmektedir. Akdeniz için referans liman da İtalya'daki Genova/Lavera limanı olduğu için de EPDK bu fiyatın belirlenmesinde İtalya Genova/Lavera limanındaki Platts European CİF fiyatlarını kendisine baz alır. Her bir petrol ürünü için Platts tarafından verilen bu fiyatlar, belirli bir formül ile iç piyasada satış formülü olarak belirlenir.

Brent'in fiyatı Londra'daki Uluslararası Petrol Ticareti (International Petroleum Exchange=IPE) tarafından; WTI petrolünün fiyatı New York Emtia Borsası'nda oluşuyor. Piyasada yer alan petrol çeşitlerinin fiyatları, genelde Brent petrol temel alınarak belirleniyor. Türkiye de petrol alırken, Brent petrolüne göre fıyatlamaları kullanıyor. Ancak Türkiye, ülkeden ülkeye, uzun vadeli sözleşmeler yoluyla ithalatını karşıladığı için, Brent'in günlük dalgalanmalarından kendini koruyor. Genelde 3 aylık ortalama Brent fiyatı dikkate alınarak; toptan alıcı olma avantajından da yararlanarak, genelde 10 dolar daha az fiyata ithalat yapılabiliyor.

2- Firmalarda yapılan incelemelerde elde olunan tespitler;

a- … A.Ş firmasında yapılan incelemeler;

126-A/10 sayılı 09.07.2014 günlü CR'de ; Tekirdağ Gümrük Müdürlüğünce …A.Ş Firması adına tescilli 15.05.2014 tarihli … sayılı ithalat beyannamesi muhteviyatı 2710 19 43 00 11 Gtip'inde brüt/net 32.839.581 kg motorin olarak beyan edildiği, beyanname eki 06.05.2014 tarihli …. sayılı faturada ise motorinin metrik ton (vac) fiyatının 939,6 $ olduğu ve toplam tutarının 30 954 017 $ olduğu anlaşılmıştır. Ancak firmadan temin edilen 30.05.2014 tarihli 1100003977 sayılı final faturada ise motorinin metrik ton (vac) 943,15 $ olduğu ve toplam tutarın da 31 070 967 $ olduğu dolayısıyla 116 950 $ tutarındaki kıymetin eksik beyan edildiği görülmüştür. Firmanın nihai satış fiyatını, fatura tarihinin içerdiği ay içindeki yüksek platsların toplamından iskonto oranını düştükten sonra tespit edilen birim metrik ton fiyatı ile çarparak nihai fatura kıymetini bulduğunu ve bunun içinde bir tane final faturanın düzenlendiği anlaşılmıştır.

Belirtilen bu durum karşısında eksik hesaplanan 116 950 $ tutarındaki gümrük vergisi matrahı için vergilerin ikmalen tahsili için 126-A/10 sayılı 09.07.2014 günlü Cevaplı Rapor düzenlenmiştir (Ek:1).

b- …A.Ş firmasında yapılan incelemeler;

…. A.Ş. firmasının 2014-2015 yıllarında … AG firmasından yapmış olduğu motorin ithalatlara ilişkin önce bir provizyon fatura düzenlendiği, bu fatura ile akaryakıtın ithalinin gerçekleştirildiği, ancak alıcı ve satıcı arasındaki gerçek satış rakamının bu provizyon faturada yer alan tutar olmadığı anlaşılmıştır. İki firma arasındaki gerçek fiyat şöyle belirlenmektedir;

Aylık PLATTS bülteninde yayınlanan, İthalat beyannamesinin ekinde yer alan fatura tarihinden önceki son üç günün CİF MED (GENOVA/LAVERA) başlığı altında yer alan 10 PPM ULTRA LİGHT SULFUR DİESEL'e ilişkin fiyat ortalamasına anlaşmaya göre 12,5$ eklenip motorinin standart ağırlığı (0,845 gr) ile çarpılıp ardından ithal edilecek motorinin gerçek kesafeti ile bölünüp ardından 1.1 ile çarpılarak bulunmaktadır (Ek: 1). Örneğin, ithalat beyannamesinde motorinin metrik tonunun fiyatı 910$ beyan edilsin, fatura tarihinden önceki son üç güne ilişkin ortamala platts fiyatı 900$ olsun, ithal edilecek akaryakıtın gerçek kesafeti de 0,829 olsun; bu durumda;

(900$+12,5$)x 0.845

Motorinin metrik ton fıyatı= ——————————=930,11$

0,829

Görüldüğü üzere motorinin metrik tonunun gerçek fiyatı 930,11$ olup, ithalat beyannamesi eki faturada beyan edildiği gibi 910$ değildir.

Yukarıda örnekte belirtildiği üzere, firma beyanını provizyon fatura üzerinden yapmakta olan ardından nihai fiyat bulunduktan sonra ilk faturaya göre fark varsa bu oluşan fiyat farklarına ilişkin fiyat farkı faturalarının satıcı firma tarafından düzenlenerek Kadooğlu Pet. Taş. Tic. İth. İhr. A.Ş. firmasına gönderildiği ve söz konusu firma tarafından ilgili faturaların muhasebe kayıtlarına işlendiği ancak eşyanın kıymetine dahil edilmediği tespit edilmiştir. Söz konusu fiyat farkı faturalarına toplu olarak aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

Tablo

PcGK Not: Tablo ve firma isimleri metin içinden çıkarılmıştır.

…. A.Ş. firmasının 2014-2015 yıllarına ait .. AG firmasından gerçekleştirdiği ithalatlara ilişkin beyanname tescil tarihi sonrasında düzenlenen ve kıymete ilave edilmeyen ve dolayısıyla eksik beyan edilen fiyat farkı faturaları sebebiyle, 240.711,17 TL tutarındaki fazla transfere ilişkin eksik alındığı anlaşılan ithalat vergileri ile KDV'nin ikmalen tahsili için 126-B/20 sayılı 23.05.2016 günlü Cevaplı Rapor düzenlenmiştir (Ek:2).

IV- DEĞERLENDİRME VE SONUÇ:

Akaryakıt sektöründe yapılan incelemeler sırasında akaryakıtın fiyat oluşumu sonucunda gümrük vergisi matrahının eksik beyan edildiğine ilişkin tespitlerimiz üzerine petrol piyasası ve eksik kıymet beyanının önlenmesine ilişkin tekliflerimiz iş bu teklif raporumuzun konusunu oluşturmaktadır.

A- Petrol piyasası ile ilgili genel açıklamalar;

Konunun anlaşılması için öncelikle petrol piyasasının işleyişi ve sık kullanılan terimler hakkında aşağıda kısa ve özet bir açıklama yapılmıştır.

Ham petrol nedir?

Ham petrol karisim halindedir. Ham petrol koyu renkli, yapışkan ve yanıcı bir sıvıdır. Metan, etan, propan, bütan gibi çeşitli hidrokarbonların bileşiminden oluşan petrolün yoğunluğu; kimyasal bileşimine ve yapışkanlığına (viskosite) göre değişiyor. Çoğunlukla hafif petroller (yüksek graviteli) açık kahve, sarı veya yeşil renkli; ağır (düşük graviteli) petroller ise koyu kahve veya siyah renklidir. API "gravite"sine göre ağır ya da hafif petrol olarak adlandirilir. makbul olani hafif olanidir cunku içerisinde katma değeri daha yüksek beyaz ürünler vardir, Türkiye'de Batman'da çıkan petrol ağır petrol sınıfına giriyor. Yüksek graviteli petrolün rafinajından çoğunlukla jet yakıtı, benzin, gaz yağı ve motorin gibi hafif ve beyaz ürünler, düşük graviteli petrolün rafinajından ise daha çok fuel-oil, kalorifer yakıtı ve asfalt gibi ağır ve siyah ürünler elde edilmektedir.

Varil ne anlama gelir?

Uluslararası ticaret geliştikçe, ham petrolün endüstriyelleşmiş şekilde dünyada ticaretini kolayca sağlamak için, uluslararası antlaşmaya göre standart olarak bir Amerikan Standard Oil Company blue barrel (Türkçe: mavi varil) kullanılır. Ingilizcede barrel'in matematiksel kısaltılışı: bl'dir ve geleneksel olarak farklı hacimlere sahiptir. Petrol ticaretinde bir dünya standartı uygulamak için, Amerikan Standard Oil Company blue barrel versiyonu seçilmiştir ve b(lue)'b(arre)l olarak kısaltılmıştır.Standart bbl'in hacmi daima 42 U.S. gallon'udur veya metrik hesap üzerinde 158.987 litredir. Dolayısıyla da varil 159 litre olarak hesaplanır.

Petrolün yoğunluğu da ürünün 15 °C sıcaklıkta göstermiş olduğu metreküp başına ton miktarıdır. Fiziki bir terimdir ve ürünler için ortalama değerleri belirlidir. Bu fiyat hesaplamasındaki yoğunluk değerleri kurşunsuz benzin 95 oktan için 0,775 ton/m3, motorin ve kırsal motorin için de 0,845 ton/m3'dür.

Petrol taşıyan tanker gemilerde yük hesabı nasıl yapılır?

Akaryakıt ve Kimyasal yüklerin miktarının hesaplanması en temel fizik kuralı yoğunluk=kütle/hacim prensibine dayanmaktadır. Kütlenin korunumu yasası gereği sıcaklıktaki değişmeler yoğunluk tarafından dengelenecek ve standart sıcaklıktaki yoğunluk kullanarak ölçülen hacmi de aynı sıcaklığa kalibre ederek hesaplama yapılır.

Bu konuda kimyasal maddelerle, petrol ürünleri arasında ısındıkça genleşmenin miktarı arasında farklılıklar göze çarpmaktadır. Kimyasal maddelerde genleşme her bir derece için simetrik olduğundan ölçümün yapıldığı andaki sıcaklık ile standart sıcaklık farkı correction factor (düzeltme faktörü) ile çarpılarak duruma göre yoğunluğa eklenir ya da çıkartılır.

Petrol ürünlerin de (fuel oil, diesel oil, jet oil, lub oil...) ise bu genleşme asimetrik olduğundan bu fark ilgili ASTM tabloları kullanılarak elde edilen katsayı ile tespit edilir.

54A; ham petrol

54B; petrol ürünleri

54D; yağlama yağları ilişkin hesaplamalar için kullanılır.

ASTM 54 tablo serisinin kullanılmasının sebebi türk gemilerinin tablolarının metreküp bazında hazırlanmasıdır. Örneğin amerika'da hacim için varil ve yoğunluk için API sistemi kullanıldığından, finalde metrik ton olarak miktar bulunması için ham petrol için 6A, petrol ürünleri için 6B tabloları kullanılır.

Sahil tarafından size yükün 15° C daki yoğunluğu (vacuum density) verilir. Yük miktarı in ir density e göre hesap edileceğinden size verilen vacuum yoğunluğundan 0,0011 çıkararak in air density bulunur.

Görüleceği üzere faturalarda petrolün metrik tonu "in air density"e göre hesap edilmekte olup, eğer faturada petrolün metrik tonu in vacuum olarak belirtilmişse vacuum yoğunluğundan 0,0011 çıkararak in air density bulunur.

Başlıca petrol türleri ve fiyat oluşumu;

Ham petrol çıkarıldığı ülkeye bağlı olarak, farklı kalite ve fiyattan piyasaya sürülüyor. Her petrol türü farklı ürünlere yönelik olduğundan fiyatları da değişkenlik gösteriyor. Petrol çeşitlerini üç grup olarak ele almak mümkün.

- WTI (West Texas Intermediate) petrolü, ABD'nin Texas ve Oklahoma eyaletlerinde çıkanlan petrole verilen isim.

- Brent Petrolü, Kuzey Denizi'nden çıkarılan farklı petrollerin karışımına deniliyor.

- OPEC Petrolü ki; fiyatı 11 OPEC üyesi ülke (Cezayir, Libya, Nijerya, Endonezya, İran, Irak, Kuveyt, Katar, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Venezuela) tarafından belirleniyor.

WTI petrolünün fiyatı, daha kaliteli olduğu için ortalama Brent fiyatının birkaç dolar üzerinde oluşuyor. OPEC petrolünün fiyatı ise genellikle Brent petrolünün biraz altında kalıyor. Görüldüğü gibi ham petrol piyasasındaki fiyat oluşumu, ABD ve İngiltere'nin elinde bulunuyor.

Türkiye için bize en yakın ve en büyük pazar Avrupa'nın Akdeniz Pazar girişi olduğu için fiyatların temelinde İtalya'nın Genova/Lavera Limanı'ndaki Platts European CİF MED fiyatı vardır. CİF, tanımı "cost-insurance-freight" tanımının kısa halidir.MED tanımı ise Akdeniz'in İngilizcesi olan "Mediterranean" kelimesinden gelmektedir. Akdeniz için referans liman da İtalya'daki Genova/Lavera limanı olduğu için de EPDK bu fiyatın belirlenmesinde İtalya Genova/Lavera limanındaki Platts European CİF fiyatlarını kendisine baz alır

Fiyatların raporlandığı Platts nedir?

Petrol ve petrolden üretilen ürünlerin, fiziksel piyasalarda gerçekleştirilen işlemleri ise Londra'daki "Platts" adlı şirket tarafından raporlanıyor. Platts, bir anlamda enerji piyasasının Reuters'i... Dünyada bu alanda fiyat oluşturma görevini de Platts üstlenmiş durumda. Platts, her günün sonunda hem bölgesel, hem de ham petroller ve ürünler bazında bir "uzlaşma" fiyatı açıklıyor. Bu, petrol endüstrisinde fiziksel alımlarda "endeks" fiyatı oluşturuyor. Ülkeler ya da kurumlar arasındaki alışverişlerde de fiyatlama "Platts artı (veya eksi)" olarak belirleniyor. Platts; başta Kuzey Batı Avrupa, Akdeniz, Kuzey Amerika, Dubai ve Singapur olmak üzere tüm önemli petrol bölgelerindeki hemen tüm ham petrol ve petrol ürünleri için ayrı ayrı fiyatlarını gün sonunda açıklıyor. Türkiye'de TÜPRAŞ da; Platts'ın ilan ettiği Akdeniz bölgesi fiyatlarını 1 hafta boyunca izleyerek petrol ürünlerini sabit tutuyor, zamlandırıyor veya düşürüyor.

Türkiye de petrolün fiyatının belirlenmesinde önemli olan etkenler;

Bizim için bize en yakın ve en büyük pazar Avrupa'nın Akdeniz Pazar girişi olduğu için fiyatların temelinde İtalya'nın Genova/Lavera Limanı'ndaki Platts European CİF MED fiyatı vardır.

Yukarıda değinildiği gibi; Platts, Dünya çapında fiyat belirleme yetkisi olan, ve Dünya'daki fiziki petrol ticaretinin büyük bir kısmında referans fiyat olarak fiyatları kullanılan bir şirkettir. Bu şirketin günlük yayınladığı raporlarda her petrol ürünü ve her referans liman için fiyat verilir. Bu şirket ayrıca taşıma fiyatları ve ham petrol fiyatları için de bültenler yayınlar.

CİF, tanımı "cost-insurance-freight" tanımının kısa halidir. MED tanımı ise Akdeniz'in İngilizcesi olan "Mediterranean" kelimesinden gelmektedir. Akdeniz için referans liman da İtalya'daki Genova/Lavera limanı olduğu için de EPDK bu fiyatın belirlenmesinde İtalya Genova/Lavera limanındaki Platts European CİF fiyatlarını kendisine baz alır. Her bir petrol ürünü için Platts tarafından verilen bu fiyatlar, belirli bir formül ile iç piyasada satış formülü olarak belirlenir.

Brent'in fiyatı Londra'daki Uluslararası Petrol Ticareti (International Petroleum Exchange=IPE) tarafından; WTI petrolünün fiyatı New York Emtia Borsası'nda oluşuyor. Piyasada yer alan petrol çeşitlerinin fiyatları, genelde Brent petrol temel alınarak belirleniyor. Türkiye de petrol alırken, Brent petrolüne göre fiyatlamaları kullanıyor. Ancak Türkiye, ülkeden ülkeye, uzun vadeli sözleşmeler yoluyla ithalatını karşıladığı için, Brent'in günlük dalgalanmalarından kendini koruyor. Genelde 3 aylık ortalama Brent fiyatı dikkate alınarak; toptan alıcı olma avantajından da yararlanarak, genelde 10 dolar daha az fiyata ithalat yapılabiliyor.

B - Firmalarda yapılan incelemelerde elde olunan tespitler;

- …A.Ş firmasında yapılan incelemeler;

126-A/10 sayılı 09.07.2014 günlü CR'de ; Tekirdağ Gümrük Müdürlüğünce … A.Ş Firması adına tescilli 15.05.2014 tarihli … sayılı ithalat beyannamesi muhteviyatı 2710 19 43 00 11 Gtip'inde brüt/net 32.839.581 kg motorin olarak beyan edildiği, beyanname eki 06.05.2014 tarihli …. sayılı faturada ise motorinin metrik ton (vac) fiyatının 939,6 $ olduğu ve toplam tutarının 30 954 017 $ olduğu anlaşılmıştır. Ancak firmadan temin edilen 30.05.2014 tarihli 1100003977 sayılı final faturada ise motorinin metrik ton (vac) 943,15 $ olduğu ve toplam tutarın da 31 070 967 $ olduğu dolayısıyla 116 950 $ tutarındaki kıymetin eksik beyan edildiği görülmüştür.

Firmanın nihai satış fiyatını, fatura tarihinin içerdiği ay içindeki yüksek platsların toplamından iskonto oranını düştükten sonra tespit edilen birim metrik ton fiyatı ile çarparak nihai fatura kıymetini bulduğunu ve bunun içinde bir tane final faturanın düzenlendiği anlaşılmıştır.

Belirtilen bu durum karşısında eksik hesaplanan 116 950 $ tutarındaki gümrük vergisi matrahı için vergilerin ikmalen tahsili için 126-A/10 sayılı 09.07.2014 günlü Cevaplı Rapor düzenlenmiştir.

- ….A.Ş firmasında yapılan incelemeler;

… A.Ş. firmasının 2014-2015 yıllarında … AG firmasından yapmış olduğu motorin ithalatlara ilişkin önce bir provizyon fatura düzenlendiği, bu fatura ile akaryakıtın ithalinin gerçekleştirildiği, ancak alıcı ve satıcı arasındaki gerçek satış rakamının bu provizyon faturada yer alan tutar olmadığı anlaşılmıştır. İki firma arasındaki gerçek fiyat şöyle belirlenmektedir;

Aylık PLATTS bülteninde yayınlanan, İthalat beyannamesinin ekinde yer alan fatura tarihinden önceki son üç günün CİF MED (GENOVA/LAVERA) başlığı altında yer alan 10 PPM ULTRA LİGHT SULFUR DİESEL'e ilişkin fiyat ortalamasına anlaşmaya göre 12,5$ eklenip motorinin standart ağırlığı (0,845 gr) ile çarpılıp ardından ithal edilecek motorinin gerçek kesafeti ile bölünüp ardından 1.1 ile çarpılarak bulunmaktadır (Ek: 1). Örneğin, ithalat beyannamesinde motorinin metrik tonunun fiyatı 910$ beyan edilsin, fatura tarihinden önceki son üç güne ilişkin ortamala platts fiyatı 900$ olsun, ithal edilecek akaryakıtın gerçek kesafeti de 0,829 olsun; bu durumda;

(900$+12,5$)x 0.845

Motorinin metrik ton fıyatı= ——————————=930,11$

0,829

Görüldüğü üzere motorinin metrik tonunun gerçek fiyatı 930,11$ olup, ithalat beyannamesi eki faturada beyan edildiği gibi 910$ değildir.

Yukarıda örnekte belirtildiği üzere, firma beyanını provizyon fatura üzerinden yapmakta olan ardından nihai fiyat bulunduktan sonra ilk faturaya göre fark varsa bu oluşan fiyat farklarına ilişkin fiyat farkı faturalarının satıcı firma tarafından düzenlenerek Kadooğlu Pet. Taş. Tic. İth. İhr. A.Ş. firmasına gönderildiği ve söz konusu firma tarafından ilgili faturaların muhasebe kayıtlarına işlendiği ancak eşyanın kıymetine dahil edilmediği tespit edilmiştir

…. A.Ş. firmasının 2014-2015 yıllarına ait … AG firmasından gerçekleştirdiği ithalatlara ilişkin beyanname tescil tarihi sonrasında düzenlenen ve kıymete ilave edilmeyen ve dolayısıyla eksik beyan edilen fiyat farkı faturaları sebebiyle, 240.711,17 TL tutarındaki fazla transfere ilişkin eksik alındığı anlaşılan ithalat vergileri ile KDV'nin ikmalen tahsili için 126-B/20 sayılı 23.05.2016 günlü Cevaplı Rapor düzenlenmiştir.

Bu konuya ilişkin birçok benzer tespitlerimiz bulunmakta olup, konunun özünü dağıtmamak için yer verilmemiştir.

Belirtilen bu durum karşısında;

Genel olarak firmaların akaryakıt ithalatlarında istisnai kıymet bildiriminde bulunmayarak proforma/provizyon vb faturalar ile kıymet bildiriminde bulunduğu veya firma istisnai kıymet bildiriminde bulunsa bile yukarıda detaylı bir şekilde anlatılan motorin/benzin hesaplama yöntemine ilişkin sözleşme ve formüllerin gümrük idaresi tarafından iyi bilinmemesi ve firmaların da bu konuda açık davranmaması sebebiyle, ciddi miktarlarda hazine kaybına sebebiyet verildiği tespit edilmiştir.

Petrol piyasasında fiyatın anlık olarak yada sözleşmeye göre belirlendiği, firmaların fiyat artışlarından korunmak ve yurtiçinde sürdürülebilir fiyat politikası izlemek amacıyla genellikle sözleşme kapsamında akaryakıt ithalatı yaptığı anlaşılmıştır.

Özellikle akaryakıt ithalatı sırasında, gümrük idaresine akaryatın kıymeti için proforma bir fatura verildiği, ancak esas fiyatın yukarıda detaylı şekilde anlatılan plats fiyat ortalamaları ile teslim tarihi dikkate alınarak hesaplandığı, proforma faturadaki metric ton fiyatı ile gerçekleşen metric ton fiyatı arasındaki farkın yurtdışındaki satıcı firma tarafından Türkiye'de bulunan ithalatçı firmaya fatura edilerek, bu farkın ithalat beyannamasi tarihinden sonraki süreçte tehsil edildiği ancak bu ilave kıymetin gümrük kıymetine dahil edilmediği Müfettişliğimizce farklı firmalarda tespit edilmiştir.

Bundan sonra akaryakıtla ilgili gümrük idarelerince yapılacak işlemlerde;

a) Aşağıdaki formülde belirtildiği üzere, faturada yer alan motorinin metric ton fiyatının, motorinin standart yoğunluk miktarı olan 0,845 ile çarpıldıktan sonra ithalatı yapılan motorinin gerçek yoğunluğu ile bölünmesi ile oluşmaktadır.

*benzin ve diğer akaryakıt türevlerinde +15 derecedeki standart yoğunluk oranları farklıdır.

* faturadaki birim fiyat, firmalardan temin edilecek sözlemedeki hükümlere göre belirlenecektir.

Hesaplama bu formüle göre yapılmakta olup, faturada birim kıymetin "in air'7 "in vacuum" ibarelerine dikkat edilmesi, akaryakıt ithalatçısı firmalardan, ithalat yaptıkları her bir tedarikçi (Gunvor, OVM, Shell vb) için ayrı ayrı olmak üzere; diğer bir ifadeyle yurtdışında bulunan firmayla aralarında yapılan sözleşmenin örneklerinin istenerek, bu sözleşmedeki fiyat belirleme yöntemi (formülün) gözönüne alınarak, firmaların önceki ithalatlarının geriye doğru taranarak, eksiklik tespit edilmesi durumunda cezai işlem uygulanması,

b) Akaryakıt ithalatçısı firmaların yapacakları ithalat esnasında ithalat yaptıkları yurtdışındaki firmalar ile arasındaki akaryakıtın metric ton fiyatının belirlenmesine ilişkin yöntemin (formül) anlaşılır bir şekilde formüle edilerek ithalat beyannamesi ekine eklenmesi, (diğer bir ifadeyle örneğin; Firmanın nihai satış fiyatını, fatura tarihinin içerdiği ay içindeki yüksek platsların toplamından iskonto oranını düştükten sonra tespit edilen birim metrik ton fiyatı veya İthalat beyannamesinin ekinde yer alan fatura tarihinden önceki son üç günün CİF MED (GENOVA/LAVERA) başlığı altında yer alan 10 PPM ULTRA LİGHT SULFUR DİESEL'e ilişkin fiyat ortalamasına anlaşmaya göre 12,5$ eklenip motorinin standart ağırlığı (0,845 gr) ile çarpılıp ardından ithal edilecek motorinin gerçek kesafeti ile bölünüp ardından 1.1 ile çarpılarak elde edilen metrik ton fiyatı gibi net ifadeler halinde formüle dönüştürülmesi.)

c) Gümrük idarelerinde (Örneğin Tekirdağ Gümrük Müdürlüğü; Mersin Akaryakıt Gümrük Müdürlüğü) yapılan incelemelerde, gümrük muayene memurlarının ölçüm, boşaltma işlemleri, hesaplamalarda kullanılan 54A-54B gibi cetveller, plats fiyatları, hesaplamalar konusunda yeterli bilgi birikimine sahip olmadıkları dolayısıyla bu durumun hazine kaybına dolaylı olarak sebeb olduğu görülmüş olup, akaryakıt ihtisas gümrük idarelerinde çalışan personelin düzenli olarak eğitime alınması, iş bu rapordaki teknik terimlere ilişkin açıklamaların personele bilgi amacıyla dağıtılması

Hususlarını takdir ve tensiplerinize arz ederim.

Ankara; 18.01.2017

Lütfi UYANIK

Gümrük ve Ticaret Müfettişi